çeviri felsefe-kelam
Medine Kara
383 Yorum
, , ,

EBU HAMİD EL-GAZALİ (1058-1128 M.S.) KİMDİR?

Ebu Hamid İbn Muhammed İbn Muhammed el-Tusi el-Şafi’i milattan sonra 1058’de İran ‘ın Horasan bölgesinde dünyaya gelmiştir. Gazali henüz çok küçükken babası vefat etti fakat Gazali, Bağdat ve Nişabur’da çok tutulan bir müfredatta eğitim alma fırsatına sahipti. Çok geçmeden Gazali, din ve felsefe alanında yüksek standartta öğrenimi elde etti ve İslam tarihinin altın çağında, öğrenim enstitülerinin en meşhurlarından biri olarak tanınmış olan Bağdat Nizamiye Üniversitesi’ne profesör olarak atanmasıyla şereflendirilmiştir.

Muhammed el-Gazali, İslami düşünce tarihinde en meşhur bilim adamlarından biri olarak bilinmektedir ve günümüzde halen bu ünü sürmektedir. Onun fevkalade yaşamı ve eserleri; teoloji, içtihat bilimi(hukuk), felsefe ve tasavvufta vazgeçilmez olmaya devam etmektedir. Geride bıraktığı onlarca kitap, bilgi arayışını çok erken bir aşamada başlatan meraklı bir zihne sahip olmasının sonucuydu. Onun otobiyografik eseri Dalaletten Kurtuluş (Al-Munqidh Min-el-dalal s.81)’ta İmam Gazali şöyle demektedir:

‘’ Bir şeylerin gerçek anlamını kavramak için duyduğum susuzluk(bilgiye susamak), aslında benim ilk yıllarımdan ve hayatımın ilk zamanlarından kalma alışkanlığım ve arzumdu. Bu, yüce Allah tarafından karakterime yerleştirilen içgüdüsel, doğal(fıtrat)eğilimdi, kendi seçimim ve düşüncemden kaynaklanan bir şey değildi. Sonuç olarak, köle ruhlu konformizmin prangaları benden uzaklaştı ve ben daha çok küçükken, atalardan kalma inançlar benim üzerimde hakimiyetini kaybetti’’

HAYATI

Gazali’nin tam ismi Muhammed İbn Muhammed İbn Muhammed İbn Ahmed el-Tusi’dir. Günümüz İran’da Meşhed’e yakın olan Horasan, Tus’ta; milattan sonra 1058’de/Hicri 450’de doğmuştur. Gazali o dönemde var olan düşünce akımlarına karşı İslam’ı savunmada aldığı rol nedeniyle Hujjat al-Islam [Hüccet’ül İslam] saygı ünvanını taşıyordu. Babası bir yün eğiriciydi(ghazzal) ve Gazali babasının mesleğinden dolayı bu ismi aldı.(Tabaqatüş-Şafiiyyeti’l Kübra, el-Subki, cilt 6, s.191-193) Gazali, Arap bölgesi olmayan Tus’ta bir Farslı olarak doğmasına rağmen, kahır ekseriyette eserlerini kendi dünyasının ortak dili olan Arapça ile yazdı. Onun babası, ölümünden önce Gazali ve kardeşi Ahmet’i sufi bir arkadaşına emanet etti. Babası, sufi arkadaşından, kendisinin geride bıraktığı az parayı harcamasını ve onlara okuma-yazma öğretmesini istedi. Para bittiğinde, Sufi onlardan yaşayabilmeleri için bir okula katılmalarını istedi. El-Subki (Tabaqat, cilt 6, s. 195)’ye göre okullar kalacak yer, yemek, oda ve maaş sağlıyordu. Öğretmeni Ahmed el-Radhakani olan Tus’ta okumaya başladı. Gazali’nin bir sonraki durağı, Ebu el-Kasım el-İsmaili el-Cürcani’nin derslerinden El-Ta’liqah’ı yazdığı Cürcan idi. Gazali daha sonra Nizamiyye okuluna katıldığı ve milattan sonra 1085’te öğretmeninin ölümüne kadar sekiz yıl boyunca İmam El-Haramayn El-Juwayni(Cüveyni) yanında eğitim aldığı Nişabur’a gitmek için yalnızca üç yıllığına Tus’a geri döndü.(El-Subki Tabaqat, cilt 6 , s. 195-196). Bu dönem boyunca, Gazali hadis ilmi hariç diğer tüm İslami ilimlerde mükemmeldi; o bunu, Qanun el- Ta’wil (Tefsir Yasası) adlı eserinde itiraf etmiştir. Eserlerinde; İhya’u Ulmu’id-Din gibi önemli eserlerinde bazı çürük geleneklerin yer almasının nedeni de bu olabilir.

El-Cüveyni’nin ölümünden sonra, Gazali Nizamiyye Medreselerini kurucusu olan Vezir Nizamülmülk’ün yanına(el-Mu’askar) gitti. Mu’askar bölümü İslami ilimlerde tartışan bilim adamlarının buluşma yeri olarak bilinirdi. Gazali diğer bilim adamlarının saygısını kazandı ve Nizamülmülk tarafından Bağdat Nizamiyyesi’nde öğretmen olarak görevlendirildi. Milattan sonra 1091 ile 1095/Hicri 484-488 yılları arasında, bu üniversitede ders verdi. (Al-Subki Tabaqat, cilt 6, s.196-197). Bu görev Gazali’ye; kralların, hükümdarların ve vezirlerin bile boy ölçüşemeyeceği bir zenginlik, saygınlık ve itibar kazandırdı.(Al-Zubaydi(el-Zübeydi), İthaf, cilt 1, s. 7)

Bu süreç boyunca, Gazali felsefe üzerine çalıştı. Maqasid Al-Felasifah(Filozofların Amacı) kitabını yazdı ve onlardan biriymiş gibi izlenimini verdi. Onun felsefi eleştirisi Tehafütü’l-Felasifah(Filozofların Tutarsızlığı) aldı kitabında devam etti. Neredeyse tüm bilim adamları/alimler bu kitapta Gazali’nin felsefeyi küçümsediğini söylemeye ve genelleme eğilimindedirler. Aslında çok az kişi onun Yunan metafiziğini eleştirdiğini ve bu metafiziğin İbni Sina ve Farabi gibi tanınmış Müslüman filozofların elinde ‘’İslami’’ bir fikir olarak yayılmasını eleştirdiğini fark etti. Gazali’nin bilim ve felsefe ile olan ilişkisini ayrıntılı bir tartışma takip edecektir.

Bağdat nizamiye medresesi

Gazali’nin Bağdat Nizamiyesi’ndeki kariyerinin sonlanması beklenmiyordu. Bu olayı kapsayan koşullar Gazali’nin ‘’Ruhani Krizi’’ olarak tanınmıştır. Gazali Dalaletten Kurtuluş adlı kitabında bu görevinden ayrılmasına yol açan nedeni tartıştışmıştır. Gazali batınilerin(Al- Batiniyyah), filozofların ve Müslüman ilahiyatçıların(Al-Mutakallimun) metodolojisini tartıştıktan sonra kesin bilgi edinmenin yolu olarak tasavvuf yolunu seçti. O bu yolun ön koşullarının olduğunu belirtti; kişi bütün dünyevi bağlardan/sevgilerden vazgeçmelidir ve bunu uygulamak için kendisinin “şöhret-paradan uzak durması ve engellerden kaçması” gerektiğini dile getirmiştir.(Al-Munqidh, s.134) Gazali açıkça belirtti ki, Allah rızası olmayan her fiil engeldir ve o kendi icraatlarını inceledikten sonra öğrenme isteğinin Allah için(Allah rızası) olmadığına karar verdi.(Al-Munqidh, s.134) Gazali bu konuda şöyle buyurdu:

“Recep ayının başlangıcıyla(Temmuz, milattan sonra 1095/Hicri 488) beraber yaklaşık altı ay sürekli olarak dünyevi arzuların çekiciliği ile ebedi hayata yönelik dürtüler arasında savruluyordum. Bu ayda mesele tercihlerden biri olmaktan çıktı ve zorlama meselesi haline geldi. Allah dilimi (köreltti) kuruttu; bu öyle bir şeydi ki beni ders anlatmaktan alıkoyuyordu. Bilhassa, belirli bir günde bana tabi olanların kalbini tatmin etmek için ders vermeye gayret ederdim, ama dilim tek bir kelimeyi dahi söyleyemezdi ve ben hiçbir şey yapamazdım.”(Hayman ve Walsh, Ortadoğu’da Felsefe, s .277)

Gazali’nin sağlık durumu kötüleşti ve hekimler sorunun kaynağının fiziksel olmadığını anladıklarında tedavi etmeyi bıraktılar. O “Kalbinin makam-mevkiden ve servetten; çocuklardan ve arkadaşlarından uzaklaşmasını kolaylaştıran Allah’a sığındı.”(Hayman and Walsh, Ortadoğu’da Felsefe, s.278). Servetini dağıttı ve yaklaşık olarak on bir yıl geçireceği ruhani bir yolculuğa başlamak için Bağdat’tan ayrıldı. Mekke, Medine, Şam, Kudüs ve El-Halil’e gitti ve çok az durduğu Bağdat’a geri döndü. Bu yolculuğun bir bölümü, Hicri 490, cemaziyyelahir/ Milattan sonra 1097, haziran tarihine kadar devam etti. Dokuz yılını inzivada geçireceği Tus’a doğru yolculuğuna devam etti. Gazali, Milattan sonra 1106/Hicri 499’da; Nişabur Nizamiyyesi’nde öğretmenlik yapmak için kısa bir süreliğine inzivasını sonlandırdı. Gazzali, buradan Hicri 505/Milattan sonra 1111, aralık tarihinde ölene kadar kaldığı Tus şehrine geri döndü.(Abu Sway, Mustafa, Al-Gazali: İslami Epistemolojisi’nde bir Çalışma, s.24)

Fakat Gazali’nin fikirlerinde derine inmeden önce, onun altın çağ sonrası bir bağlam olarak tanımlanabilecek bir ortamda yaşadığını unutmamak önemli bir noktadır. İslam devleti büyük bir halifeliğe dönüştü fakat valiler güç kazanıp iktidara geldiği için halifelik parçalanma ile karşı karşıya kaldı ve böylelikle müspet ilim eserleri yavaş yavaş yok oldu. Gazali’nin doğumundan hemen önce Sultan Enstitüsü Bağdat’ta getirildi daha doğrusu dayatıldı. Hicri 450 yılı ilk kez, asıl hükümdar olan sultan ile görevi daha basit hale dönüştürülen halife arasında iktidarın bölündüğü zamanı işaret etmektedir. (Ibn Kathir, Al-Bidayah wa al-Nihayah, cilt 12, s.66)

Bu, köklerini ve güç kaynağını gözden kaçırmış, yön duygusunu kaybetmiş; zengin ve güçlü bir medeniyetin klasik bir örneğiydi. Maddi yaşama olan düşkünlük, birçok ünlünün sosyal hayatı terk etmesine ve inzivaya çekilmesine yol açmıştı. Bu, sofuluktaki yaşamın anlamının bir araştırmasıydı. Böylelikle tasavvuf Gazali’nin doğumundan önce büyüyüp zenginleşti ve en nihayetinde Gazali de tasavvuf yoluna katıldı.

GAZALİ’NİN DÜŞÜNCESİ

Gazali ansiklopedik ve üretken bir bilim adamıdır. O, geleneksel olarak İslam itikatlarından Eş’ari temelli olan Şafii okulunda bir fıkıh âlimi olarak eğitilmiştir. Bu alanlara birçok kitap yazarak katkıda bulunmuştur. Ayrıca İslam tasavvufu hakkında kapsamlı bir şekilde yazdı, siyaset ve dönemin mezhepleri-tarikatları hakkında da yazdı ve bununla beraber şiir de yazmıştır. Fakat daha sonra gelen müzakere onun bilimdeki pozisyonuyla sınırlı kalacaktır.

Gazali’nin ilk eserleri içtihat alanıyla ilgiliydi, binaenaleyh Al- Mankhul fi’ ilm al- Usul fıkıh usulü üzerine yazdığı bir kitaptır. Gazali bilimlerin doğası üzerine tartışmaya da bir bölüm ayırmıştır. Gazali’nin kullanmış olduğu bilimler kelimesinin genel olduğu unutulmamalıdır; şeriat ile ilgili olanlar da dahil olmak üzere tüm bilgi konularını kapsar. Bu bölüm onun ilim/bilime dair pozisyonunu yansıtan önemli iç görüler içermektedir. Bu iç görülerden biri ilmin tanımı ile ilgilidir; bilim/ilim tanımlanamaz. Bu ifadesini ‘’bilimi bilmenin mümkün olduğunu ve bilimi tanımlayamamamızın aynı bilim hakkındaki cehaletimizi göstermediğini’’ (Al-Mankhul s.42) şeklinde söyleyerek açıklamıştır.

Gazali bilimi veya bilgiyi sonsuz ve rastlantısal olmak üzere iki ayırmıştır. Sonsuz bilgi yalnızca tanrıya aittir. Rastlantısal bilgiyi de doğrudan(hajmiyy) ve teorik(nazariyy) olarak ikiye ayırmıştır. Doğrudan bilgi kişinin, benliğinin varoluşu gibi aklın başlangıcını da bilmesi gerektiği bilgi türüdür. Öte yandan teorik bilgi sağlam( nazar-ı sahih ) düşünmenin sonucudur. Bununla ilgili Gazali’nin akıl tanımlaması şu şekildedir: “ Vasıflı kişinin bilgiyi algılamasını ve idrak edilebilir bilginin hakkında düşünmesini sağlayan niteliktir.” (Al-Mankhul s. 44-45 )

Gazali, duyuları bilgi edinmedeki işlevi bakımından farklı kategorilere ayırırken, ilmin/bilimin konusu ne kadar zor olursa olsun bilgi edinildikten sonra bilimler arasında hiçbir fark olmadığını ileri sürmüştür. Onun bilimlerin eşitliğine dair bu görüşü- bir kez elde edinildiğinde- “bilim ve bilgi terimleri birbirinin yerine geçebilir” kullanımı ile tutarlıdır. ( Al-Mankhul, s.48)

Gazali, Bağdat Nizamiyyesi’nde halka-açık öğretiminin ilk döneminde ( Hicri 478-488/Milattan sonra 1085-1095 ) felsefe ile karşılaşmıştır. O, yaşamının sonlarına doğru yazdığı biyografik eser olan Al-Munqidh min al-Dalal kitabında bilgi arayışının taslağını çizmiştir ve bu kitapta Gazali bilgiyi arayanların listesini dört gruba indirgemiştir: diyalektik teologlar( Al-Mutakallimun ), ezoterikler ( Al-Batiniyyah ), filozoflar ve mutasavvıflar ( Al-Munqidh, s. 89 ). Onun felsefi görüşü, bilim konusundaki pozisyonuyla ilişkilidir.

Gazali gerçek bilgi arayışında, aradığı “kesin bilgi”(ilmü’l yakin)’ni sağlamayan “ilmü’l kelam”ı bitirdikten sonra felsefe okumaya başladığını dile getirmiştir. Felsefe ile ilgili bölüme girişinde, bu yeni alana yaklaşımını özetlemiştir. O felsefeyi, bu alandaki en bilgili kişilerden daha yüksek bir seviyeye kadar sürdürmek istemiştir ve ancak o zaman, felsefeden söz ettiği üzere bilimin karmaşık derinliklerinin bilinebileceğini savunmuştur (Al-Munqidh, s.94).

Gazali felsefe üzerine çalışmak için teologlarınki(mutakallimun) gibi ikincil bir kaynağa güvenemeyeceğinin farkındaydı ve ona göre bu kitaplarda karmaşık ve birbiriyle çelişen, parçalara ayrılmış felsefi kelimeler vardır. Bunun yerine bir öğretmenin yardımı olmadan, doğrudan felsefe kitaplarını okumaya karar vermiştir. Bağdat Nizamiyyesi’nde üç yüz öğrenciye ders vermesine ve aynı zamanda İslami-vahiy ilmi üzerine yazı yazmasına rağmen, boş zamanlarında ve iki yıldan daha az bir sürede felsefeye hâkim olmuştur. Hemen hemen bir yılını da felsefe üzerine düşünmek için harcamıştır ( Feinberg Joel, Freedom and Fulfillment, s. 70). Gazali çabasını böylesine ayrıntılı bir açıklama yapmasıyla okuyucularından, felsefeyi tam olarak anladığına ve sonuçlarının güvenilir olduğuna dair güven duymalarını istemiştir.

O, felsefe üzerine yaptığı çalışmasının sonucunda iki tane kitap yazmıştır: Maqasid al-Falasifah ( Filozofların Amacı) ve Tahafut al- Falasifah ( Filozofların Tutarsızlığı ). Gazali’nin niyeti eleştirmeden veya herhangi bir şey eklemeden filozofların düşüncelerini kuşatan bir kitap yazmak idi. Bu amacı hakkında şunları dile getirmektedir:

“Tahafut’ten önce; neyin doğru neyin yanlış olduğunu ayırmadan, eklemeler yapmadan, onların delil olarak kabul edip inandıklarının ve ayrıca mantık- doğa- metafizik bilimlerinden türetilecek amaçlarının(maqasid) hikâyesini içerecek kısa bir açıklama yapmam gerektiğini düşündüm.”(Maqasid, s. 31)

Gazali, muhaliflerin(karşıtların) düşüncesine kasıtlı olarak, objektif bir açıklama getirme çabasında çığır açan(öncü, kılavuz) bir çalışma olan Maqasid al-Falasifah kitabından sonra bu kitabın içeriğini eleştirdiği Tahafut al-Falasifah kitabını yazmıştır. Bu eser (Tahafut al-Falasifah) İbn Rüşd’ün, Gazali’nin Greko-İslam(Farabi, İbni Rüşd, İbni Sina) felsefesinin bu karışımına yönelik eleştirisinin sistematik bir çürümesini oluşturan Tahafut al-Tahafut(Tutarsızlığın Tutarsızlığı) adlı eseri yazmasına yol açmıştır.

Gazali Maqasid al-Falasifah kitabında, filozofların bilimlerini dört ana kategoriye ayırmıştır: matematik (al-riyadiyyat), mantık (al-mantiqiyyat), doğa (al-tabi’iyyat) ve metafizik (al-ilahiyyat). (Maqasid, s. 31). Bu eserinde ahlak, iktisat ve siyaset bilimlerini metafiziğin alt bölümleri olarak listelerken al-Munqidh min al-Dalal adlı eserinde siyaset ve ahlak bilimini önceki bahsettiğimiz dört ana bölümlerden(matematik, mantık, doğa and metafizik) bir tanesi olarak listelemiştir.(al-Munqidh, s. 100). Gazali, matematiğin uğraş alanının geometri ve aritmetik olduğunu düşündüğünden ve bu konuların hiçbirisinin mantık ile çelişmemesinden mütevellit matematiğin ayrıntılı açıklamasını kitabına dahil etmesine gerek kalmadığını düşünmüştür.(Maqasid, s. 31-32). Ihya’Ulum al-Din kitabının ikinci bölümünde bilgi ; ulum şer’iyye/ ‘ulum shar’iyyah(şeriat bilimleri) ve gayr-ı şer’iyye/ ghayr-shar’iyyah(şeriat dışı bilimler) olarak ikiye ayrılmıştır ve Gazali’nin övgüye değer bilimler olarak tanımladığı matematik ve tıp ikinci(gayr-ı şer’iyye) kategoriye aittir. Bu bilimler farz-ı kifaye olarak kabul edilir(yani İslam toplumunun ihtiyaçlarını karşılayabilecek kadar ilgili alanda uzman Müslümanlar olması bunun için yeterlidir). Gazali yine de, matematikte pratik uygulamaları olmayan gereksiz çalışmaları eleştirmiştir.(Ihya’Ulum al-Din, s.16-17)

Gazali’nin, matematiği ve tıbbı farz-ı kifaye olarak sınıflandırması olumlu bir tutumdur. Bu, toplum üzerinde olumsuz etkisi olacak derecede bu bilimlerden herhangi birisinin ihmal edilmesinin sonucunda toplumun genelinin günah işleyeceği anlamına gelir. Gazali ayrıca, içtihat öğrencilerini şeriatın en küçük ayrıntılarına olan düşkünlüklerinden dolayı suçlamıştır. Bu, içtihat alanında hiçbir fayda sağlamayacak konularda uzmanlaşmak yerine tıp alanında eğitim almanın daha iyi olduğuna işaret etmektedir. (Ihya, cilt 1, s. 21) Bu olumlu duruşuna rağmen Gazali bu tutarlılığını devam ettirmemiştir.

Gazali, geometri ve aritmetiğe müsaade edilirse(hoş görülebilir, mubah) bir kişiyi menfur(kusurlu, ayıplanacak) ilimlere götürebileceğinden korkuyordu (Ihya, cilt 1, s. 22) ve kendisini böyle bir pozisyona götüren nedenleri de tartışmamıştır. Bu sözün Gazali için alışılmadık olduğu ve onun aritmetik, geometri ve müspet ilimler ile ilgili genel duruşunu yansıtmadığı unutulmamalıdır. Bu, onun matematik ve müspet ilimlerle uğraşırken neden temkinli davrandığına dair birkaç fikir sağlayabilir. Gazali’nin zamanında bölümlere ayrılmış çalışmalar yoktu ve her öğrenci bütün bilgi dallarını öğreniyordu. Bundan dolayı Gazali, bir öğrencinin matematiğin doğruluğu ile aldatılmasından ve sonra genelleştirip metafizik de dahil olmak üzere felsefeye dahil olan tüm konuları doğru olarak değerlendirmesinden korkuyordu.

Al-Mustasfa min ‘Ilm al-Usul kitabında Gazali, aritmetik ve geometrinin üzerinde çalışmak için tavsiye edilmeyen saf rasyonel bilimler olduğunu belirtmiştir. Bu bilimler yanlış -ama makul tahminler ile-hiçbir pratik uygulama sağlamayan doğru bilgi arasında gidip gelirler. (Mustasfa, s. 3) Gazali’nin ilk konumundan matematik çalışmasının farz ayn olduğu yönündeki konuma sapması onun sufiilik yolunu kabul edişinden kaynaklanmaktadır. Al-Mustasfa kitabı Gazali’nin çok derin bir şekilde tasavvuf yoluna maruz kaldığı zamanlar ve yaşamının sonlarına doğru yazılmıştır.

Gazali fizik çalışması için herhangi bir pratik uygulama görmediğinden dolayı fizik çalışmanın faydasız olduğunu belirtmiştir. O, fiziğin maddeler ve maddelerin özellikleri ile ilgili olduğunu biliyordu ama filozofların (fiziği savunan filozoflar) bazı girdilerinin(bilgi) şeriat ile çeliştiğini belirtmiştir. (The Book of Knowledge, s. 54) Bu yüzden pratik uygulama ya da onun eksikliği Gazali’nin yukardaki örnekte görüldüğü gibi belirli bir bilimi reddetmesine veya daha az eleştirmesine neden olmuştur. (Ihya, s.16-17) Bu pozisyon milattan sonra 5. YY/ milattan sonra 11. Yy medeniyet gelişimi çerçevesinde (şartları, ortamı) görülmelidir (anlaşılmalıdır).

Gazali mantık ile ilgili olarak, onu “sağlam bir önermeyi ve benzetmeyi yanlış olandan ayıran, gerçek bilginin anlaşılmasına yol açan yasa(kanun)” olarak tanımlamıştır. (Maqasid, s. 36) Gazali şeriat ile ilişkisinde, tarafsız olduğuna inandığı mantık konularını gözden geçirirken (al-Munqidh, s. 103) tümevarımın,(istiqra’ /istikra) ancak bütün kısımları kapsanırsa doğru olabileceğini belirtmiştir. Sadece bir parça farklı olsaydı bu durumda tümevarım gerçek bilgiyi vermezdi.

Gazali, filozofları Tahafut’ta yirmi açıklama ile eleştirmiştir. Buradaki tartışma ile ilgili olan onun on yedi numaralı meseleye ilişkin tutumu, nedenselliktir. Gazali, David Hume’dan çok önce, kendi görüşüne göre “ alışkanlık(fi al’adah) yoluyla neden ve sonuç olarak tasarlananlar arasındaki birleşim(al-‘qtiran) gereksizdir(laysa daruriyyan)” olduğunu savunmuştur. Gazali, filozoflar tarafından genellikle neden ve sonuç olarak düşünülen çiftlerin(örneğin ateş ve yanma, ışık ve gün doğumu, ishal ve müshiller) listesini yapmıştır. Gazali’ye göre, bunların aralarındaki birleşme(kavuşum) Allah’ın yaratma esnasındaki bir sonucudur, bu birleşmenin kendi içinde gerekli olmasından dolayı değildir. Ayrıca Gazali bu çiftlerden birinin diğeri olmadan da var olabileceğinin mümkün olduğunu düşünmektedir. Aslında bu çiftler doğası gereği doğanın fenomenidir(felsefede görüngü) , bundan dolayı Gazali herhangi bir çelişki görmemiştir filozofların kabullerine göre de zorunluluk alanına değil olabilecek veya olamayacak olasılık alanına aittir. (Tahafut, s. 239)

Gazali filozofların nedensellik delilini eleştirmiştir çünkü onların bu nedensellik kanıtı, kendi erdemine göre kabul edemeyeceği bir bilgi kaynağı olan, duyulara bağlı gözlemler (mushahadah/müşahede) ile sınırlıydı. Dolayısıyla Gazali’nin nedenselliğe ilişkin pozisyonu bilgi teorisiyle tutarlıdır. Hatta Gazali ateş ve yanma örneğinden istifade ederek, şöyle “gözlem(müşahede), yanmanın ateş vasıtasıyla olduğunu değil sadece ateş var iken gerçekleşen yanmayı kanıtlayabilir” ifade etmiştir. Gazali, ateş gibi hareketsiz ve cansız nesnelerin hareket edemeyeceğini ve bu nedenle yanmaya neden olan bir özne/faktör(al-fa’il) olamayacağını savunmuştur ve bu düşüncesini kanıtlamak için filozofların argümanlarından üslubu neo-platonik olan bir ispatı kullanmıştır. Bu filozoflar kazaların(a’rad) ve olayların(hawadith) “bedenler” arasındaki temas anında, melek olduğunu düşündükleri formların sağlayıcısından(wahib al-suwar) kaynaklandığını savunmuşlardır. Ve buna göre ateşin yanma faktörü olduğu iddia edilemez ayrıca Gazali faktörün/özne kendi iradesiyle(bi’iradatihi) yanmayı yarattığını savunmuştur. Gazali nedensellik sorununu Allah olarak savunduğu öznenin/faktör(al fa’il) temas olsa bile yanma yaratmamasını rasyonel olarak mümkün kılan “irade” konusuna indirgemiştir. (Tahafut, s.242-243)

Gazali, filozofların yaptığı gibi alegorik yorumlara başvurmadan peygamberlerle ilişkilendirilen mucizelerin(mu’jizat) varlığına yer açmak için bu nedensellik teorisini sunmuştur. Onun örnek olarak seçtiği mucizelerden bir tanesi peygamber Hz. İbrahim’dir(a.s). Hz. İbrahim’in kıssası: Halkının putlarını kırdığı için onu ateşe atarak yakmaya teşebbüs etmesine karşın yanmanın meydana gelmemesidir. Kur’an-ı Kerim’de (21:69>>Enbiya 69. Ayet>> Biz de, “ey ateş” dedik, “ İbrahim’e karşı serin ve selamet ol!”) bahsedildiği gibi ateşin İbrahim peygambere zarar vermemesi Allah’ın isteğiydi. Gazali, doğrudan veya dolaylı(yani melekler aracılığıyla) olarak her eylemin öznesinin/ faktör (al-fa’il) Allah olduğunu ileri sürmüştür. (Tahafut, s. 243-247)

O yazılarında tüm bilimleri inceden inceye tetkik edemeyeceğini biliyordu ve insanların ulaşabileceği daha fazla bilim dalı olduğuna dair bir iç görüsü vardı. Buna dair şöyle demiştir, “ Bana, açık bir kavrayışla ve şüphenin ötesinde, insanın hala gizli ve var olmayan birkaç bilimi edinme yeteneğine sahip olduğu tezahür etti.” (Jawahir al-Qur’an/ Cevahir’ul Kur’an, s.28)

GAZALİ’NİN İSLAMİ DÜŞÜNCE VE ÖTESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Gazali’nin İslami düşüncedeki statüsü Hicri 5. Yüzyılın yenileyicisi (mujadded) ve “Hüccetül İslam” olmaktan, bazı çağdaş bilim adamlarımız tarafından inançsız ilan edilmesine kadar uzar (Dimashqiyyah, Abu Hamid al- Ghazali wal-Tasavvuf) ve bu iki konum arasındaki uçurum, hemen hemen İslam’ın kendisi kadar eski bir savaş olan tasavvufçular(sufiiler) ile selefiler arasında çıkan savaşı yansıtmaktadır. Gazali çok sayıda kitap ve bilimsel incelemeyi geride bıraktı. Abdurrahman Badawi’ye göre (Mu’allafat al-Ghazali) kesin olarak ona ait 73 tane eser vardır. Ihya’ ‘Ulum Al-Din onun en ünlü kitaplarından biridir. Gazali; insanların, fıkhın en küçük detaylarına kapıldığına inanıyordu. Buna bilim adamları da dahildi çünkü onlar bir ölçüde İslam’ın orijinal mesajını gözden kaçırmışlardı. Bu bağlamda Ihya Ulum al-Din kitabı, onun Qanun al-Tawil’de de itiraf ettiği gibi çoğunlukla Gazali’nin hadis ilmindeki bilgi eksikliğinden kaynaklanan kusurlarına rağmen, alimler/bilim adamları için bir meydan okuma teşkil ediyor. Şafii temelli içtihat okulunun ilk tarihçisi Al-Subki, Tabaqat al-Shafi’iyyah al-Kubra adlı eserinde; Ihya’da tespit ettiği dokuz yüzden fazla zayıf veya sahte gelenekleri listelemiştir.

Gazali İslam dünyasının en mükemmel âlimidir. Bağdat Nizamiyye okulundaki derslerine/konferanslara katılan yüzlerce bilim adamı vardı. Dinleyicileri arasında diğer hukuk okullarından akademisyenler de vardı: Maliki olan El-Khattabi, Hanbeli olan Abu Al-Wafa’ Ibn-i ‘Aqil, ve Eş’ari olan hakim Abu Bakr Ibn Al-‘Arabi.

Gazali’nin Latin dünyası üzerindeki etkisini yansıtan Manuel Alonso , Gazali’ye atıfta bulunan 44 ortaçağ filozof ve teologlarını listelemiştir. Bu liste, Maqasid AL-Falasifah’tan 31 kez söz eden Thomas Aquinas’ı içeriyor(Al-Andalus, 23). Gazali’nin Batı’daki birçok akademik kurumda halen övüldüğü, birçok oryantalistin onun hakkında yazması ve onun kitaplarını tercüme etmelerini söylemeye gerek yok. Osman Ka’ak Paris’teki Descartes kütüphanesinde, sayfa kenarlarında Descartes’in yorumlarının da bulunduğu Al-Munqidh Al-Dalal’ın çevrilmiş bir kopyasının olduğunu anlatmaktadır. Munqidh ve Discourse on Method arasındaki birçok benzerlik Osman Ka’ak’ın gözlemlerini desteklemektedir.

Osman Ka’ak vefat etti ve ben de böylelikle Fransa’da Descartes’in kitap koleksiyonunun bir kısmını içeren kütüphaneyle yazışarak Ka’ak’ın bahsettiği kitabı bulmaya çalıştım ama yine de bu işe yaramadı.

SONUÇ

Gazali şeriat da dahil olmak üzere eleştirel olmayan her türlü düşünce ve konformizmi reddetmiştir. Kesin bilgi( yani ilm al-yaqin) arayışını ve bunu başarmak için katlamak zorunda kaldığı çilenin taslağını bize çizmiştir. O birçok İslami grubun pozisyonunu gözden geçirdi ve aradığı bilgiye açılan kapı oluğunu iddia edenleri de araştırdı. Onun bilimlere ilişkin pozisyonu birinden diğerine ve zaman zaman değişirdi. Araştırması yapılacak bir bilim, şeriata uygun olmalı ve topluma faydalı olduğunu kanıtlayan pratik uygulamalara sahip olması gereklidir. Gazali’nin tasavvuf yoluna katılarak, onun gözünde taşıdıkları statüleri bir noktada ne olursa olsun kaybeden müspet bilimler de dahil olmak üzere maddi dünyadan koptuğu açıktır. Gazali’nin hakikatleri aramada, gezinen ve dolaşan büyük bir ruhu vardı. Aslen araştırması bilim alanında olmasa da bilimsel araştırma için böyle bir ruhu telkin etmek doğru yönde bir adım olabilir. Bu makalenin girişine Gazali’den bir alıntıyla başladım ve bu ruhu yansıtan biriyle ve ucu açık bir şekilde bitirmek istiyorum. Gazali dedi ki:

“Hayatımın çiçeklenmesinde, yirmi yaşımdan önce yani ergenliğe ulaştığım zamandan şuan ki elliden üzeri olan yaşıma kadar temkinli bir ödlek gibi değil, cesur bir adam gibi gözü pek bir şekilde bu derin denizin diplerine daldım ve derin sularında durmaksızın yürüdüm . Her zorluğun derinliklerine nüfuz ederdim. İncelerdim….!” (Joel Feinberg, Freedom and Fulfillment, s.62)

çevrilen metin: Biography – Muslim Scholars and Scientists (ed. W. Hazmy C.H., Zainurashid Z., Hussaini R.) s. 85-100

kaynakça

  • Al-Mankhul min Ta`liqat al-Usul, ed., Muhammad Hasan Hitu (Damascus:
    Dar Al-Fikr, 1970)
  • Al-Wajiz (Al-Ghuriyya: Matba`at Hush, 1318 AH [1901 CE])
  • Al-Wasit, ed., Ali Muhyi al-Din al-Qarah Daghi, 2 vols. (Cairo: Dar al-Nasr
    li al-Tiba`ah al-Islamiyyah, 1984)
  • Fatawa, ed., Mustafa Abu Sway (Kuala Lumpur: ISTAC, 1996)
  • Maqasid al-Falasifah, ed., Suleiman Dunya (Cairo: Dar al-Ma`arif bi-Misr,
    1961)
  • Tahafut al-Falasifah, ed., Suleiman Dunya, 7th ed. (Cairo: Dar al-Ma`arif bi-
    Misr, 1961)
  • Miyar al-Ilm fi al-Mantiq, ed., Ahmad Shams al-Din (Beirut: Dar al-Kutub
    al-`Ilmiyyah, 1990)
  • Mihak al-Nazar fi al-Mantiq, ed., Muhammad Badr Ad-Din al-Na`sani
    (Beirut: Dar al-Nahdah al-Hadithah, 1966)
  • Mizan al-Amal, ed., Suleiman Dunya (Cairo: Dar al-Maarif bi-Misr, 1964)
  • Al-Iqtisad fi Al-Itiqad, ed., Muhammad Mustafa Abu al-Ula (Cairo:
    Maktabat al-Jindi, 1972)
  • Ihya’ Ulum al-Din, 4 Vols. (Beirut: Dar al-Marifah, n.d.)
  • Al-Maqsad al-Asna Sharh Asma’ Allah al-Husna, ed., Muhammad Mustafa
    Abu al-`Ula (Cairo: Maktabat al-Jindi, 1968)
  • Bidayat al-Hidayah, ed. Muhammad al-Hajjar (Damascus: Dar al-Sabuni,
    1986)
  • Jawahir al-Qur’an, ed., Muhammad Mustafa Abu al-`Ula (Cairo: Maktabat
    al-Jindi, 1964)
  • “Al-Madnun bihi ala Ghayri Ahlih”, Majmuat Rasa’il al-Imam al-Ghazali,
    vol. IV (Beirut: Dar al-Kutub al-`Ilmiyyah, 1986)
  • “Al-Qistas al-Mustaqim” Majmuat Rasa’il al-Imam al-Ghazali, vol. III (Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, 1986)
  • “Faisal al-Tafriqah bayn al-Islam wa al-Zandaqah” Majmuat Rasa’il al- Imam al-Ghazali, vol. III (Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah,1986)
  • Qanun al-Ta’wil. Published with al-Ghazali’s Maarij al-Quds, ed., Muhammad Mustafa Abu al-Ula (Cairo: Maktabat al-Jindi, 1968)
  • “Ayyuha al-Walad” Majmuat Rasa’il al-Imam al-Ghazali, vol. III (Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, 1986)
  • Al-Tibr al-Masbuk fi Nsiyat al-Muluk (Cairo: Maktabat al-Kulliyyah al-
    Azhariyyah)
  • “Al-Risalah al-Ladunniyyah”, Majmuat Rasa’il al-Imam al-Ghazali, vol. III (Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah, 1986)
  • Mishkat al-Anwar, ed., Abd Al-Aziz Izz al-Din al-Siyarawan (Beirut: Alam al-Kutub, 1986)
  • Al-Kashf wa al-Tabyin fi Ghurur al-Khalq Ajmain (Cairo: Matbaat
    Mustafa Muhammad, n.d.) Published with Abd al-Wahhab al-Sharani’s
    Tanbih al-Mughtarrin.
  • Al-Munqidh min al-Dalal, eds., Jamil Saliba and Kamil `Aiyyad, 10th ed.
    (Beirut: Dar al-Andalus, 1981)
  • Al-Mustasfa min `Ilm al-Usul, 2 vols. (Bulaq: Al-Matba’ah al-Amiriyyah,
    1322 A.H.)
  • Al-Imla’ fi Mushkilat al-Ihya’, Appendix, Iyha’ Ulum al-Din (Beirut: Dar al-Marifah, n.d.)
  • Al-Durrah al-Fakhirah fi Kashf Ulum al-Akhirah. Published with al- Ghazali’s Sir al-Alamin, ed., Muhammad Mustafa Abu al-`Ula (Cairo:
    Maktabat al-Jindi, 1968)
  • Sir al-Alamin wa Kashf ma fi al-Daryn, ed., Muhammad Mustafa Abu al- Ula (Cairo: Maktabat al-Jindi, 1968)
  • Iljam al-Awaman Ilm al-Kalam, ed., Muhammad al-Mustasim Billah al-
    Baghdadi (Beirut: Dar al-Kitab al-`Arabi, 1985)
  • Minhaj al-Abidin, ed., Muhammad Mustafa Abu al-Ula (Cairo: Maktabat
    al-Jindi, 1968)
  • Maarij al-Quds fi Marifat al-Nafs (Cairo: Maktabat al-Jindi, 1968)
    Translated Works of al-Ghazali
  • al-Ghazali, The Book of Knowledge (Kitab al-Ilm of Ihya `Ulum al-Din)
    ed. and trans., Nabih Amin Faris (Lahore; Sh. Muhammad Ashraf, 1962)
  • On the Duties of Brotherhood. trans. Muhtar Holland (Woodstock,
    NewYork: The Overlook Press, 1976)
  • Freedon and Fulfillment (Al-Munqidh min al-Dalal), Published with al-
    Ghazali’s “Fada’ih al-Batiniyyah wa Fada’il al-Mustazhiriyyah”. ed. and
    trans., Richard J. McCarthy (Boston: Twayn Publishers, 1980)
  • Inner Dimensions of Islamic Worship (from Ihya’ `Ulum al-Din) trans.,
    Muhtar Holland (Leicester: The Islamic Foundation, 1983)
  • The Just Balance (Al-Qistas al-Mustaqim), trans. and ed., D.P. Brewster
    (Lahore: Sh. Muhammad Ashraf, 1978)
  • The Niche for Lights (Mishkat al-Anwar), trans. and ed., W.H.T. Gairdner (Lahore: Sh. Muhammad Ashraf, 1952)
  • The Ninety-Nine Beautiful Names of God (Al-Maqsad al-Asna Sharh Asma’
    Allah Al-Husna) trans., David B. Burrell and Nazih Daher (Cambridge: The
    Islamic Texts Society, 1992)
  • The Precious Pearl (Al-Durrah al-Fakhirah), trans. and ed., Jane Idleman
    Smith (Missoula: Scholars Press, 1979)
  • Letters, trans., Abdul Qayyum (Lahore: Islamic Publications, 1976)
    Other Works:
  • Abu Sway, Mustafa, al-Ghazali: A Study in Islamic Epistemology (Kuala
    Lumpur, Dewan Bahasa Dan Pustaka, 1996)
  • Al-Asam,Abd al-Amir, Al-Faylasuf al-Ghazali (Beirut: Dar al-Andalus,
    1981)
  • Badawi, Abdurrahman, Mu’allafat al-Ghazali, 2nd ed. (Kuwait: Wakalat al-Matbuat, 1977)
  • Laoust, Henri, La Politique De Gazali (Paris: Librairie Orientaliste Paul
    Geuthmer, 1970)
  • Al-Qaradawi, Yusuf, Al-Imam al-Ghazali bayn Madihih wa Naqidih (Al-
    Mansurah: Dar al-Wafa’, 1990)
  • Al-Sharabasi, Ahmad, al-Ghazali (Beirut: Dar al-Jil, 1975)
  • Al-Uthman,Abd al-Karim, Al-Dirasat al-Nafsiyyah `ind al-Muslimin wa
    al-Ghazali bi Wajhin Khas, 2nd ed. (Cairo: Maktabat Wahbah, 1981)
  • Watt, W. Montgomery, Muslim Intellectual: A Study of al-Ghazali
    (Edinburgh: The Edinburgh University Press, 1963)
  • Zaki, Mubarak, Al-Akhlaq ind al-Ghazali (Beirut: Al-Maktabah al- Asriyyah, n.d.)
  • Al-Zubaydiyy, Murtada, Ithaf al-Sadah al-Muttaqin bi Sharh Asrar Ihya’
    Ulum al-Din (Beirut: Dar Ihya’ al-Turath al-Arabi, n.d.)
EL-GAZALİ KİMDİR?

Yazı dolaşımı

“EL-GAZALİ KİMDİR?” için 383 yorum

  4. Maşallah Medine.Başarılarının devamını diliyorum.Çok güzel ve akıcı bir çeviri olmuş. Emeğine saģlık.

    Cevapla

  6. Maşaallah eline emeğine sağlık çok akıcı bir çeviri olmuş gayet başarılı ve devamını dileriz.

    Cevapla

  9. I was wondering if you ever considered changing the layout of your site?
    Its very well written; I love what youve got to say. But maybe you could a little more in the way of content
    so people could connect with it better. Youve got an awful lot of text
    for only having 1 or 2 images. Maybe you could space it out better?

    Cevapla

  12. Woah! I’m really enjoying the template/theme of this blog.
    It’s simple, yet effective. A lot of times it’s
    very hard to get that “perfect balance” between usability and
    visual appearance. I must say you have done a
    excellent job with this. Additionally, the blog loads super quick for me on Safari.

    Outstanding Blog!

    Cevapla

  13. Hi, Neat post. There is a problem together with your site in web
    explorer, would check this? IE nonetheless is the marketplace leader and a huge
    portion of other folks will leave out your fantastic writing due to this problem.

    Also visit my web site … i1 ok388

    Cevapla

  16. Excellent post. I was checking continuously this weblog and I’m impressed!
    Extremely helpful information specially the closing part 🙂 I maintain such info a lot.
    I used to be seeking this particular info for a long time.
    Thank you and best of luck.

    Review my page: club suncity vip

    Cevapla

  22. Hello there! I just want to offer you a big thumbs up for your excellent information you’ve got here on this post.

    I will be coming back to your web site for more soon.

    Cevapla

  24. I think this is one of the most significant info for me.

    And i am glad reading your article. But want to remark on few general things, The website
    style is ideal, the articles is really excellent : D. Good job, cheers

    Review my page; sky1388 slot

    Cevapla

  25. Appreciating the commitment you put into your blog and
    in depth information you provide. It’s great to come across a blog every once in a while that isn’t the same outdated rehashed material.
    Fantastic read! I’ve bookmarked your site
    and I’m including your RSS feeds to my Google account.

    Cevapla

  27. Yesterday, while I was at work, my cousin stole my iphone and tested to see if it can survive a 30 foot drop, just so she can be a youtube
    sensation. My apple ipad is now broken and she has 83 views.
    I know this is entirely off topic but I had to share it with
    someone!

    Cevapla

  28. I am really enjoying the theme/design of your weblog. Do you
    ever run into any internet browser compatibility
    problems? A small number of my blog readers have complained about my site
    not working correctly in Explorer but looks great in Safari.
    Do you have any suggestions to help fix this issue?

    Here is my blog :: https://litrpedia.com/wiki/How_Choose_The_Best_Dehumidifier_For_Your_Very_Own_Home

    Cevapla

  29. Howdy fantastic blog! Does running a blog like this require a massive amount work?
    I’ve absolutely no understanding of coding however I had been hoping to start my own blog soon. Anyhow, if you have any suggestions or techniques for new blog owners please share.
    I know this is off topic however I simply needed to ask.
    Thanks!

    Feel free to surf to my website; http://wiki.zerostate.net/index.php?title=Portable_Air_Conditioning_Units_Are_A_Fantastic_Addition_To_A_Home

    Cevapla

  30. Someone necessarily assist to make seriously articles I
    would state. That is the very first time I frequented your website page and so
    far? I surprised with the research you made to make this
    actual put up extraordinary. Wonderful activity!

    Cevapla

  33. Great article! That is the type of information that are supposed
    to be shared around the net. Disgrace on Google for not positioning
    this publish upper! Come on over and talk over with my website .
    Thanks =)

    Cevapla

  34. Nice read, I just passed this onto a colleague who was
    doing a little research on that. And he actually bought me lunch since I found it for him smile Thus let me rephrase
    that: Thanks for lunch!

    Also visit my web page Chillbox

    Cevapla

  35. Hey there are using WordPress for your blog platform?
    I’m new to the blog world but I’m trying to get started
    and create my own. Do you require any coding expertise to make your own blog?

    Any help would be greatly appreciated!

    Feel free to surf to my web blog … Chillbox AC

    Cevapla

  36. My programmer is trying to persuade me to move to .net from PHP.
    I have always disliked the idea because of the expenses.
    But he’s tryiong none the less. I’ve been using Movable-type
    on numerous websites for about a year and am anxious about switching to
    another platform. I have heard fantastic things about blogengine.net.

    Is there a way I can transfer all my wordpress content into it?
    Any kind of help would be really appreciated!

    Cevapla

  43. I loved as much as you’ll receive carried out right here.
    The sketch is tasteful, your authored material stylish.
    nonetheless, you command get bought an edginess over that you
    wish be delivering the following. unwell unquestionably come more formerly again since exactly the same nearly a lot often inside case you
    shield this hike.

    Cevapla

  47. When someone writes an post he/she retains the thought of a
    user in his/her mind that how a user can know it.
    Thus that’s why this article is great. Thanks!

    Cevapla

  49. We are a group of volunteers and opening a new scheme in our community.
    Your site provided us with valuable info to work on. You have done an impressive job and our
    whole community will be grateful to you.

    Cevapla

  50. I am now not positive the place you’re getting your info, but great topic.
    I needs to spend a while finding out much more or figuring out more.

    Thanks for great info I was searching for this information for my mission.

    Cevapla

  56. Having read this I believed it was rather informative.
    I appreciate you taking the time and energy to
    put this article together. I once again find myself spending way too much time both reading and
    posting comments. But so what, it was still worth it!

    Cevapla

  57. hello there and thank you for your information – I have certainly picked up something new from right here.
    I did however expertise some technical points using this web
    site, since I experienced to reload the website a lot of times previous to I could get it to load correctly.
    I had been wondering if your web host is OK? Not that I’m complaining, but sluggish loading instances times will sometimes affect
    your placement in google and can damage your high quality score if ads and marketing with Adwords.
    Anyway I am adding this RSS to my email
    and could look out for a lot more of your respective fascinating content.
    Ensure that you update this again very soon.

    Cevapla

  82. I have been browsing online greater than 3 hours nowadays,
    but I never discovered any attention-grabbing article like yours.
    It is lovely value enough for me. In my view, if all webmasters and bloggers made
    just right content material as you probably did, the internet might be much more useful than ever before.
    cheap flights http://1704milesapart.tumblr.com/ cheap flights

    Cevapla

  117. I all the time used to study piece of writing in news papers but now as I
    am a user of web so from now I am using net for articles or reviews, thanks to web.

    Cevapla

  118. It’s a shame you don’t have a donate button! I’d definitely donate to this brilliant blog!
    I guess for now i’ll settle for bookmarking and adding your RSS feed to
    my Google account. I look forward to fresh updates and will share this site
    with my Facebook group. Talk soon!

    Cevapla

  119. Hey would you mind letting me know which webhost you’re utilizing?
    I’ve loaded your blog in 3 completely different browsers and I
    must say this blog loads a lot quicker then most. Can you suggest a
    good hosting provider at a honest price? Many thanks, I appreciate it!

    Cevapla

  127. Definitely believe that which you stated. Your favorite
    reason appeared to be on the net the simplest
    thing to be aware of. I say to you, I definitely get irked while people think about worries that they just do not know about.
    You managed to hit the nail upon the top as well as defined out the whole thing
    without having side effect , people can take a signal. Will probably be back to get more.
    Thanks

    Cevapla

  128. Hello, I think your website might be having browser compatibility issues.
    When I look at your blog in Opera, it looks fine but when opening in Internet Explorer, it has some
    overlapping. I just wanted to give you a quick heads up!

    Other then that, excellent blog!

    Cevapla

  129. Heya i’m for the primary time here. I came across this board and I find It really useful & it helped me out much.
    I’m hoping to present one thing back and help others like you helped me.

    Cevapla

  130. Hello just wanted to give you a quick heads up.
    The text in your post seem to be running off the screen in Ie.
    I’m not sure if this is a format issue or something to do with
    browser compatibility but I figured I’d post to let you know.

    The style and design look great though! Hope you get the issue fixed
    soon. Thanks

    Cevapla

  133. Hello! This is my first visit to your blog!
    We are a team of volunteers and starting a new initiative in a community in the same niche.
    Your blog provided us useful information to work on. You
    have done a extraordinary job!

    Cevapla

  134. Hello there, just became aware of your blog through Google, and found that it is truly informative.

    I’m going to watch out for brussels. I will be grateful if you continue this in future.

    Lots of people will be benefited from your writing. Cheers!

    Cevapla

  140. Amazing! This blog looks exactly like my old one!
    It’s on a entirely different topic but it has
    pretty much the same page layout and design. Wonderful choice of colors!

    Cevapla

  141. Hey I know this is off topic but I was wondering if you knew of any widgets I could add to
    my blog that automatically tweet my newest twitter updates.
    I’ve been looking for a plug-in like this for quite some time and was hoping maybe you would have some experience with something
    like this. Please let me know if you run into anything.

    I truly enjoy reading your blog and I look forward to your new updates.

    Cevapla

  144. I was wondering if you ever thought of changing the structure of
    your website? Its very well written; I love what youve got to say.
    But maybe you could a little more in the way of content so people could connect with it better.
    Youve got an awful lot of text for only having
    one or two images. Maybe you could space it out better?

    Cevapla

  146. Hi there, I discovered your website by way of Google while looking for a related subject, your website got here up, it appears good.
    I’ve bookmarked it in my google bookmarks.
    Hello there, simply become aware of your blog thru Google, and
    located that it is truly informative. I am gonna watch out for brussels.
    I’ll appreciate in case you proceed this in future.
    A lot of folks shall be benefited from your writing.
    Cheers!

    Cevapla

  148. I’m impressed, I must say. Seldom do I come across a blog that’s both educative and amusing, and let me tell you, you’ve hit the nail on the head.

    The issue is an issue that too few people are speaking intelligently about.
    Now i’m very happy that I stumbled across this during my hunt for something concerning this.

    Cevapla

  150. Thanks for your marvelous posting! I certainly enjoyed reading it,
    you will be a great author. I will always bookmark your blog and will often come back from
    now on. I want to encourage continue your great job,
    have a nice day!

    Cevapla

  151. An interesting discussion is worth comment. I do think that you should
    publish more on this subject matter, it may not be a
    taboo matter but typically folks don’t talk about such issues.
    To the next! Cheers!!

    Cevapla

  282. Hi, I think your site might be having browser compatibility issues.

    When I look at your blog site in Ie, it looks fine but
    when opening in Internet Explorer, it has some overlapping.

    I just wanted to give you a quick heads up!

    Other then that, wonderful blog!

    Cevapla

  290. Hey! I realize this is sort of off-topic however I had to ask.

    Does managing a well-established blog like yours take a large amount of work?
    I’m completely new to operating a blog however I
    do write in my diary on a daily basis. I’d like to start a
    blog so I can share my experience and views online. Please let me know if you have any kind of recommendations or
    tips for brand new aspiring bloggers. Appreciate it!

    Cevapla

  304. Having read this I believed it was very informative.
    I appreciate you finding the time and energy to put this information together.
    I once again find myself spending a lot of time both reading and posting comments.

    But so what, it was still worthwhile!

    Cevapla

  357. The app also offers information on the installation so that you can choose whether it is an administrator-mode or a regular user mode.

    Update: The Winfoom Team released two versions of the app: a Free version and a Pro one ($5.34). Both versions work the same, the difference is that the Pro version comes with support for various configuration options.

    What does the app do?

    This, of course, is the question that must be answered. To https://www.myrss.cn/frame/?url=https://chebuljode.weebly.com

    6add127376 fabrag

    Cevapla

  358. All major platforms (Windows, Mac, Linux and soon Android) are supported (www.slicemaker.com).

    Publisher’s Description

    SliceMaker Deluxe is a comprehensive and lightweight application that provides users with a simple means of creating CSS and DIV tags and personalizing their webpages.

    With the help of SliceMaker Deluxe you have the possibility to automatically insert DIV codes to your script and generate CSS tags according to your preferences.
    All major platforms (Windows https://bitwurzteachdoi.weebly.com

    6add127376 sarper

    Cevapla

  359. Heres a demo to show you what it does!
    Abritally, arpeggiator means a little device, or technique, which works by beating a rhythm, such as Mozart’s Jupiter. Typically, it’s when you get into arpeggios, harmonics, or funk based pieces, that things start to really get interesting, and I’m sure the new community can help you find some great ways to really unleash your inner-electro wizard!
    check my site for http://www.genesisturfgrass.com/?URL=https://embasrackdi.weebly.com

    6add127376 wonyyar

    Cevapla

  360. All screen captures, handwriting and images are all copyrighted to the right owners and not to be used without the permission.

    Leave Your Comment

    beachownload.com are one of the best place to download high quality photo for your desktop picture. We’ll be happy if you want to bookmark our site to your favorites. By Clicking Thank you! you support us to keep the website free.

    Beachownload.com has the best image collections jumbojpg https://daynikedsu.weebly.com

    6add127376 loreper

    Cevapla

  361. Using this method some outliers can be suppressed. There is some experimental evidence to support this method and it has been shown to give better approximations of the mean than the more popular simple mean method. The dumbbell method is not used when there are three or more curves.

    ~: A utility program. Can run under the DOS shell or the Windows shell (under some circumstances) or under an OS/2 shell with the os/2 version of DOS.

    **~: https://lewddunnhardprob.weebly.com

    6add127376 fioell

    Cevapla

  362. RAM Disk

    P.S.: I tested Ramdisk on Windows 7 64x
    P.P.S.: I have been working since years a computer technician. I have been using Windows for 13 years. I have also written and tested many DOS software applications including utility programs in Turbo Pascal. All the systems in question are my own.

    In so far it is a https://buiplanitim.weebly.com

    6add127376 alesch

    Cevapla

  363. I’m aware this is not the most up to date version of the utility, and still contains some bugs, but it has been thoroughly tested in the course of my last project, and if you’re willing to update it, you can try it.

    A:

    I agree with other answers that the way you identify a vulnerability is largely how important that vulnerability is to you and how vulnerable the network you are in the process of about to deploy is to that exploit.
    You’ve https://cardpepeli.weebly.com

    6add127376 hareodis

    Cevapla

  364. You will get a clear sound while watching TV without having to fiddle with audio delays on your video card.

    Looks pretty useful. Features: “Verification of protocols and compatibility”

    A:

    In theory, yes, but it doesn’t work as advertised here, and indeed it’s rather worthless in practice.
    I have audigy 2 zs board with flash, and it already had some delay in it. In fact it’s not very obvious when you have https://mistyamilco.weebly.com

    6add127376 fabyulem

    Cevapla

  365. New Features for IOnline Backup SoftwareWDC’s IOnline Backup is one of the most popular backup software products. It provides a centralized backup solution that allows users to backup their entire system as well as a broader range of selected files and folders. New shortcuts in the main window let you manage the backup settings with a single click. Moreover, other new features let you perform quick backup of multiple files or folders; decide where to save the backups; and other useful options.

    Better Scan https://carrzawheecom.weebly.com

    6add127376 innozeba

    Cevapla

  366. All Software Where…

    FormaVal COVID-19 – FormaVal is an online FormaVal terminaldesign that greatly simplifies the insertion, clean-up and making ready for print of graphics, tables and forms of any dimension. With FormaVal the choosing of the Background-color, Cell size, Orientation, Margins, Cell colors and many more is done quickly and easily.
    The FormaVal Text and…

    XEDITGPS is https://cse.google.by/url?sa=i&url=https://reescondtophe.weebly.com

    6add127376 esbsil

    Cevapla

  367. For the beginning IRC users it a fully functional CHAT program with two different versions, a builtin server and a client.

    TurboIRC is fully featured and customizable.
    You can change menu icon, format, menu color, font, color of text, chat, customize your chatters, add/remove channels and more.

    You can have 2 themes for each mIRC version.
    Builtin colors themes as in other mIRC versions.
    Basic Colors modules for the https://gerscherweasu.weebly.com

    6add127376 saunmaka

    Cevapla

  368. State of the Art:

    It was designed with best practices in mind – to help you write high-performance C++ and work with platform-specific services and protocols.

    Main Features:

    High-Performance:

    Platinum C++ is the first cross-platform C++ Framework designed specifically to bring this level of performance to you.

    Platform Abstraction:

    Platinum C++ hides the platform and tools, work with platform- https://ersemice.weebly.com

    6add127376 perfayr

    Cevapla

  369. What is new in this release:

    Version 11.1.4:

    Fixed menus not updating correctly on Firefox
    Fixed issue with resume movie size in Media layer (media.js)

    Version 11.1.3:

    Changed the Media layer to store additional media information in a keyword/identifier format instead of a JSON file. The change will allow the wiki to store the same file in multiple places if needed (without switching files).
    Ability to not https://images.google.ga/url?q=https://raturkgabunk.weebly.com

    6add127376 javlaws

    Cevapla

  370. Download (Direct Download):Fast Uninstaller – Free(download-212.com)

    9. ShunRa Web Browser

    Memory leakage detection of web pages

    ShunRa Web Browser gives you the ability to define the number of HTTP GET requests per tab. This way, ShunRa Web Browser keeps tabs memory in check and never stores more information about the web pages than is absolutely needed. If any memory is left, it is simply eliminated as soon as the https://cse.google.by/url?q=https://dehalisa.weebly.com

    6add127376 govemma

    Cevapla

  371. Download (Direct Download):Fast Uninstaller – Free(download-212.com)

    9. ShunRa Web Browser

    Memory leakage detection of web pages

    ShunRa Web Browser gives you the ability to define the number of HTTP GET requests per tab. This way, ShunRa Web Browser keeps tabs memory in check and never stores more information about the web pages than is absolutely needed. If any memory is left, it is simply eliminated as soon as the https://cse.google.by/url?q=https://dehalisa.weebly.com

    6add127376 govemma

    Cevapla

  372. A delicious, convenient way to add music to your PC with this fantastic program
    People who don’t enjoy listening to their PCs without having something playing can use the “tonal library” to enjoy sounds of nature, with cinematic features, such as natural symphonies, ominous symphonies and other atmospheres featuring brass instruments, strings, guitar, bass, wind instruments, and percussion, plus bright flutes and rising orchestral instruments, the natural world is becoming https://tranafsubgui.weebly.com

    6add127376 quinjany

    Cevapla

  373. So what are you waiting for? Clear all your tracks at once with Chily Internet Privacy Eraser (US only) right now. Try it, you’ll never go back! 2002 Tour de France, Stage 10 to Stage 18

    These are the stages of the 2002 Tour de France, with stage 10 starting on 6 July, and ending on 22 July.

    The next major climb on the road will be the 2,700m snow-covered Col du Galibier https://ulabartool.weebly.com

    6add127376 otskjana

    Cevapla

  374. It’s also very easy to use and can be used in conjunction with most other Windows applications. In fact, if you wish to view the data stored by another program you have to be careful, as it is most often not compatible with all of them.

    Free Hot Dialer 1.0 is a smart telephone dialer software using VoIP technology, which allows you to use a program on a broadband connection to make free worldwide local and national calls. You can choose from the following https://mvsadnik.ru/bitrix/redirect.php?goto=https://gaynivavi.weebly.com

    6add127376 savitak

    Cevapla

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.