ALLAH’IN VARLIĞINA DAİR TASARIM ARGÜMANLARI
Tasarım argümanları, Allah’ın varlığına dair deneysel (ampirik) argümanlardır. Bu argümanlar, her zaman olmasa da, genellikle, akıllı tasarım ve Allah’ın varlığına en iyi örnek olarak delil teşkil eden dünyanın birçok deneysel özelliklerini tanımlamada kullanılmaktadırlar. Tasarımın amaç ve kavramları yakından ilişkili olduğu için, tasarım argümanları teleolojik argümanlar olarak da bilinmektedir. Bu argümanlar, Yunanca “amaç” veya “hedef” anlamına gelen “telos”u ihtiva etmektedir.
Tasarım argümanları genellikle maddi evrenin bazı deneysel özellik F sergilediğini öne süren bir öncüle (1); F’nin ikna edici bir akıllı tasarım veya bir amacın delili olduğunu öne süren (ya da neticelendiren) bir öncül (2) (ya da alt argüman) olduğuna; ve en iyi ya da olası en muhtemel izah olarak F’yi sergileyen, maddi evreni var eden ve kasten meydana getiren akıllı bir tasarımcının olduğu gerçeğini iddia eden bir öncüle (3) dayanmaktadır.
Tasarım argümanının birçok klasik ve günümüze ait örnekleri vardır. Bu makalede yedi farklı argüman ele alınacaktır. Klasik argümanlar arasında (1) Thomas Aquinas’ın Beş Yol’u; (2) basit benzerlik argümanı; (3) Paley’in saatçi argümanı ve (4) teistik evrim argümanı. Daha çağdaş argümanlar ise şunlardır: (5) indirgenemez biyokimyasal karmaşıklık argümanı (6) biyolojik bilgilerden gelen argüman ve (7) ince ayar argümanı.
İçindekiler
1. Tasarım Argümanının Klasik Yorumları
- a. Semavi Kaynaklar ve Aquinas’ın Beş Yolu
- b. Basit Benzerlik Argümanı
- c. Paley’in Saatçi Argümanı
- d. Teistik Evrim
2.Tasarım Argümanının Çağdaş Yorumları
- a. İndirgenemez Biyokimyasal Karmaşıklık Argümanı
- b. Biyolojik Bilgilerden Gelen Argüman
- c. İnce Ayar Argümanı
- i. Şüpheli Olasılıksızlık Argümanı
- ii. Doğrulayıcı Argüman
3.Tasarım Çıkarımlarının Bilimsel Olarak Meşru Kullanımları
4.Kaynakça ve İlave Okuma
1. Tasarım Argümanının Klasik Yorumları
a. Semavi Kaynaklar ve Aquinas’ın Beş Yolu
Semavi dinlerin her birinin kutsal yazıları, dünyada ilahi bir tasarımın kanıtı olduğunu ortaya koyan bir dil kullanmaktadır. Hem Yahudiliğin hem de Hrisyanlığın kutsal kitabı olan Eski Ahit’in 19:1 Mezmurunda “Gökler Tanrı’nın görkemini ilan eder ve gök kubbe ellerinin eserini gösteriyor” şeklinde ifade edilmektedir. Benzer bir şekilde Yeni Ahit’in Romalılar 1:19-21 bölümünde
19 Çünkü Tanrı’ya dair bilinen ne varsa, açık ve nettir; Tanrı hepsini onlara göstermiştir. 20 Dünyanın yaratılışından beri, görünmüyor olsa da Tanrı’nın ebedi gücü ve ilahi doğası O’nun yaptıklarıyla anlaşılmakta, açıkça görülmektedir. Bu nedenle mazeretleri yoktur.
şeklinde ifade edilmektedir. Ayrıca, Kuran-ı Kerim Lokman Suresi 20. Ayet-i kerimesinde;
“Allah’ın, göklerde ve yerdeki (nice varlık ve imkânları) sizin emrinize verdiğini, nimetlerini açık ve gizli olarak size bolca ihsan ettiğini görmediniz mi?…”
diye sormaktadır. Bu ayet ve satırlar, dünyanın tabiatının veya özelliklerinin Allah’ın en güzel şekilde yapmış olduğu mahiyeti tüm ayrıntılarıyla ifade etmezken, her biri dünyanın bu tür özellikler sergilediğini ve bu durumun makul ve dürüst bir kişi tarafından kolaylıkla fark edilebileceğini varsaymaktadır.
Belki de tasarım argümanı felsefi açıdan en erken ve özenli örneği için St. Thomas Aquinas’a borçludur. Aquinas’ın Beş Yolu’na göre:
Doğadaki cisimler gibi bilgiden yoksun şeylerin bir amaç doğrultusunda hareket ettiklerini görüyoruz ve bu, en iyi sonucu elde etmek için daima ya da sıklıkla aynı şekilde hareket etmelerinden anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, amaçlarına tesadüfen değil, tasarlanmış ve kasti bir şekilde ulaştıkları açıktır. Bir okun okçu tarafından yönlendirilmesi gibi onlara bu bilgiyi ve aklı veren birisi olmadığı müddetçe, bilgiden yoksun olan cisimler bir amaç doğrultusunda hareket edemezler. Bu sebeple, doğadaki tüm cisimleri bir amaç doğrultusunda yönlendiren bir akıl vardır ve biz bu akla Tanrı diyoruz. (Aquinas, Summa Theologica, 3.Madde, 2.Soru)
Aquinas’ın argüman örneğinde amaç ve süreç izahlarının çok güçlü bir iddiaya dayandığını belirtmek gerekir. Herhangi bir amaca yönelik düzenin veya sürecin varlığı, mantıksal bir mesele olarak bu düzeni veya süreci amaç doğrultusunda yönlendiren bir aklın varlığı ile açıklanabilir. Aquinas’ın görüşüne göre, doğadaki tüm cisimlerin hareketleri bir sebebe dayanan, en azından cismin muhafaza edilmesi için belirli bir amaç doğrultusunda yönlendirilmektedir. Bu hareketler yalnızca akıllı bir varlık ile izah edilebilir. Bu nedenle, ampirik bir gerçek olarak, doğadaki cisimlerin hareketlerinin bir amaç doğrultusunda yönlendirilmeleri müsteid bir ilahın var olduğunu göstermektedir.
Ancak bu önemli sav, evrimsel bir açıklama olasılığıyla çürütülmüş görünüyor. Darwinci açıklama tutarlıysa (yani, doğrunun aksine çelişkili değilse) öyleyse bu, dünyadaki canlı varlıkların faaliyetlerinin amaç yönelimliliğinin nasıl ortaya çıkmış olabileceğine dair mantıksal olarak olası bir açıklama sağlar. Bu açıklamaya göre, bu tür hareketler, rastgele genetik mutasyonların uyum değerleri için doğal olarak seçildiği bir süreç yoluyla evrim geçirmektedir. Uygunluğu kuvvetlendiren süreç yürüten bir sistem geliştirmiş olan organizmalar, bu tür sistemleri evrimleştirmemiş organizmalardan daha fazla hayatta kalma ve diğer eylemleri eşit olacak şekilde yavru bırakma eğilimindedir. Eğer bu açıklama doğru ise, Aquinas’ın “bilgiyi ve aklı veren birisi olmadığı müddetçe, bilgiden yoksun olan her şey bir amaç doğrultusunda hareket edemez.” düşüncesinde yanlış olduğunu gösterir.
b. Basit Benzerlik Argümanı
Tasarım argümanının bir sonraki önemli örneği 17. ve 18. Yüzyıllarda gelmiştir. Çağdaş akıllı tasarım hareketi tarafından benimsenen bir stratejiyi takip eden John Ray, Richard Bentley ve William Derham, müsteid bir İlah’ın varlığını tartışmak için 16. ve 17. Yüzyılın bilimsel keşiflerinden yararlandılar. Örneğin William Derham, kuşların görüşünde, kulak zarında, göz yuvasında ve sindirim sisteminde akıllı tasarımın kanıtlarını gördü. Richard Bentley, Newton’un yerçekimi yasasını keşfinde akıllı tasarımın kanıtlarını gördü. Bu düşünürlerin her birinin, Tanrı’nın varlığına ilişkin bilimsel temelli argümanlar sunmaya çalışması dikkat çekicidir. David Hume, bu argümanların en ünlü eleştirmeni. Ünlü eseri Doğal Din Üstüne Söyleşiler ‘in II. Bölümünde Hume, argümanı şu şekilde formüle eder:
Dünyaya şöyle bir bakın, tümünü de her bir parçasını da düşünün: onun bir tek büyük makineden başka bir şey olmadığını anlayacaksınız, bu makine sonsuz sayıda daha küçük makinelere bölünmüştür, bunların her birinin de daha küçük makinelere bölünmesi gide gide insan duyu ve yetilerinin izleyebileceği ve açıklayabileceği ölçünün ötesine varır. Bütün bu çeşitli makineler ve hatta en küçük parçaları bile, bir kez olsun onları derin derin düşünen bütün insanları hayranlığa salan bir dakiklikle birbirlerine uyarlanmıştır. Doğanın tümünde, araçların amaçlara pek ilginç bir biçimde uygun olması, insan aklının, insan tasarımının, düşüncesinin, bilgeliğinin ve zekasının ürünlerine -onları çok aşmakla birlikte- tıpkısı tıpkısına benzemektedir. Onun için, etkiler birbirlerine benzediğine göre, andırışmanın bütün kuralları uyarınca, bu bizi, nedenlerin de birbirlerine benzediği ve Doğayı Yaradanın -yaptığı işin görkemiyle orantılı olarak çok daha büyük yetilere sahip bulunmakla birlikte- insanların zihnine oldukça benzediği çıkarımını yapmaya götürür. Bu a posteriori kanıtlamayla ve yalnızca bununla, hem Tanrısal bir varlığın olduğunu, hem de onun insan zihin ve zekasına benzerliğini bir çırpıda göstermiş oluyoruz. (Çeviren Mete Tunçay, İmge Kitabevi Yayınları, David Hume Din Üstüne)
Bu tahlilde dünya, insanoğlunun ürettiği en karmaşık eserlere çok benzediği için, dünyayı yaratan zeki bir tasarımcının varlığını “benzerliğin tüm kurallarına göre” çıkarabiliriz. Saati yapan bir ustası olduğu gibi, evreni yaratan da bir yaratıcı vardır.
Bu paragrafta ifade edildiği gibi, argüman, aşağıda belirtilen yapı ile benzerlikten (analoji) gelen dolambaçsız bir argümandır:
- 1. Maddi evren, insanoğlunun tasarım sunan akıllı ürünlerine benzemektedir.
- 2. İnsanoğlunun yapmış olduğu herhangi bir şeydeki tasarım, zeki bir varlık tarafından yapılmış olmanın etkisiyledir.
- 3. Benzer etkilerin benzer sebepleri olur.
- 4. Bu nedenle maddi evrendeki tasarımlar, müsteid bir yaratıcı tarafından yapılmış olmanın etkisiyledir.
Hume argümanı iki temel gerekçeyle eleştirir. Birincisi, Hume, maddi evren ile herhangi bir insan eseri arasındaki benzerliği reddeder. Hume’un ilgili analoji kuralında belirttiği gibi, “En azından nereye giderseniz gidin, vakaların benzerliğinden, kanıtları orantılı bir şekilde azaltırsınız; sonunda bu çok zayıf bir benzerliğe gelir ve bu da açık bir şekilde hata ve belirsizliğe neden olabilir” (Hume, Diyaloglar, Bölüm II). Hume daha sonra vakaların, benzer nedenlere sahip etkiler gibi oldukları sonucuna varmak için farklı olduklarını iddia etmeye devam ediyor:
Eğer bir ev görürsek,… kesinlikle bir mimarı ya da inşaatçısı olduğu sonucuna varırız çünkü bu, tam da bu neden türünden yola çıkmayı tecrübe ettiğimiz etki türüdür. Fakat tabii ki, evrenin bir eve benzediğini, aynı kesinlikle benzer bir çıkarım yapabileceğimizi, ya da bu analojinin bütün ve mükemmel olduğunu kabul etmeyeceksiniz. (Hume, Diyaloglar, Bölüm II).
Bu analoji başarısız olduğu için, Hume, herhangi belirli maddi dünyanın nedenleriyle ilgili herhangi a posteriori (deneyden sonra gelen) iddiasını haklı çıkarmak için maddi dünyaların yaratılışı hakkında tecrübeye sahip olmamıza ihtiyaç duyduğumuzu iddia eder; çünkü açıkça böyle bir tecrübeden, bu maddi dünyanın akıllı bir sebebe sahip olduğu iddiası için yeterli gerekçeden yoksunuz.
İkincisi, Hume şunu söyler, eğer bu maddi dünya ile insanın eserleri arasında bir benzerlik olsa bile bu benzer sebeplerin olduğu düşüncesini haklı çıkarır, mükemmel bir Tanrı’nın varlığı ve yaratılmış bir dünya düşüncesini haklı göstermez. Örneğin, evrenin yaratıcısının tamamen zeki ya da tamamen iyi olduğu çıkarımını temin edecek hiçbir şey yoktur. Aslında, Hume bir tanrı olduğunu bile düşünmeyi haklı çıkaracak bir şey olmadığını iddia eder: “Tanrı’nın birliğini kanıtlamak için hipotezinizden ortaya koyduğunuz bir argümanın gölgesi nedir? Çok sayıda adam bir ev ya da gemi inşaatına katılır, bir şehri kurarken, bir devletin çerçevesini çizerken; niçin bir dünyayı tasarlama ve çerçevelemede birden fazla tanrı bir araya gelmiyor?” (Hume Diyaloglar, Part V)
c. Paley’in Saatçi Argümanı
Sık sık basit benzerlik argümanıyla karıştırılmasına rağmen, saatçi argüman Hume’un dünyalar ve eserler arasındaki analojiye olan itirazdan kaçınmaya çalışan daha gelişmiş bir tasarım argümanıdır. Maddi dünya ile bazı insan eserleri arasında bir benzerlik olduğunu iddia etmek yerine, Paley’in argümanı akıllı tasarımın güvenilir bir göstergesi olarak neyin gerekli olduğunu belirleyerek ilerler:
Yerde bir saat bulduğumu farz edin, ve o saatin nasıl yerde olduğu sorgulanmalıdır, daha önce verdiğim cevabı hiç düşünmemeliyim, o saat her zaman orada olabilirdi. Yine de bu cevap niçin saate olduğu kadar [herhangi bir] taşa [yerde duran taş] hizmet etmiyor?… Bu nedenle, ve bundan başkası için; bir diğer değişle, farklı parçalar olduklarından farklı bir şekilde şekillendirilmişse, olduklarından farklı bir boyutta ise, veya başka bir şekilde ya da yerleştirildikleri sıraya göre yerleştirilmişse, ya mekanizmada hiçbir hareket yapılmazdı yahut şu anda hizmet ettiği kullanıma cevap vermemiş olurdu (Paley 1867, 1).
Akıllı bir tasarımın güvenilir göstergesi olan saatin iki özelliği vardır. Birincisi, akıllı üstlenicinin kıymetli olarak saydığı bazı fonksiyonları uygular; saat zamanı tutma işlevini yerine getirir, akıllı bir üstlenici için kıymetli bir şeydir bu. İkincisi, eğer saatin parçaları farklı bir boyutta olsaydı veya farklı bir şekilde düzenlenmiş olsaydı, o işlevini yerine getiremezdi; bir saatin zamanı tutma kabiliyeti parçaları sebebiyle, kesin şekle, boyuta ve düzenlemeye bağlıdır çünkü bazı akıllı üstleniciler onu bu özelliklere göre tasarlamıştır. Birlikte ele alındıklarında, bu iki özellik, saate, akıllı tasarımcılara sahip nesneleri olmayan nesnelerden güvenilir bir şekilde ayıran karmaşık bir işlev kazandırır.
Paley daha sonra maddi dünyanın bir saat gibi aynı karmaşıklık türünü gösterdiğini iddia eder:
Saatte var olan düzeneğin her göstergesi, tasarımının her tezahürü doğanın işleyişinde de mevcuttur; doğa tarafında daha büyük ve daha fazla olma farkıyla, tüm hesaplamaları aşan bir şekilde. Demek istediğim, doğanın düzeneği mekanizmasının karmaşıklığı, inceliği ve ilgisi bakımında sanatın düzeneğini aşar; ve dahası, eğer mümkünse sayı ve çeşitlilik açısından onların ötesine geçerlar; yine de birçok durumda, insanın ustalığının en mükemmel üretimlerinden daha az aşikar olması bakımından mekanik, düzenek sahibi, uyumlu ya da görevlerine uygun değillerdir (Paley 1867, 13).
Doğanın işleyişi karmaşık bir işlevselliğe sahip olduğu için, akıllı tasarımın güvenilir bir göstergesi, biz bu işleyişleri bu özelliği örneklendirmek için onları tasarlayan akıllı bir üstlenici tarafından yaratıldığı sonucunu haklı olarak çıkarabiliriz.
Paley’in saatçi argümanı, Hume’un doğanın eserleri ve insan eserleri benzer nedenlere sahip olduğu etkenler gibi oldukları sonucuna varamayacak kadar farklı oldukları yönündeki eleştirisine karşı tamamen savunmasız değildir. Analojiden gelen argümanın aksine Paley’in argümanı, kıyasın nesneleri arasında genel bir benzerlik olduğunu iddia eden bir öncüle dayanmaz. Paley’in argümanı için önemli olan, doğanın eserleri ve insan eserlerinin tasarımını güvenilir bir şekilde gösteren belirli bir özelliğe sahip olmasıdır. Ne kadar farklı olursa olsun herhangi bir belirli doğal nesne aksi takdirde bir saatten olabilir, her iki nesne de akıllı bir tasarımcı tarafından yapıldığı sonucuna varmayı temin eden bir tür işlevsel karmaşıklığı sergiler.
Bununla birlikte Paley’in argüman yorumunu, Charles Darwin’in karmaşık organizmalar için rekabet eden açıklamasıyla çürütüldüğü düşünülür. Darwin Türlerin Kökeninde, çok daha karmaşık biyolojik organizmaların daha basit organizmalardan milyonlarca yıl boyunca, doğal seçilim süreciyle yavaş yavaş evrimleştiğini iddia etmiştir. Julian Huxley’in de bu sürecin mantığını tanımladığı gibi:
Evrim Süreci canlı maddenin temel özelliğinden aniden ve otomatik olarak ortaya çıkar -yani, kendini kopyalar, fakat bazen meydana gelen hatalarla birlikte. Kendini kopyalama çoğalmaya ve rekabete yol açar; kendi kendini kopyalamadaki hatalar mutasyon olarak adlandırdığımız şeydir ve mutasyonlar kaçınılmaz olarak sahiplerine farklı derecelerde avantaj ve dezavantaj sağlayacaklardır. Netice, nesiller boyu farklı farklı üremeler olması olacaktır -bir diğer değişle doğal seçilim (Huxley 1953, 4).
Zamanla, bir organizmadaki genetik materyalin kopyalanması, organizmanın yavrularında yeni özellikler ortaya çıkaran mutasyonlarla sonuçlanır. Bazen bu yeni özellikler, varlığın hayatta kalma olasılığı açısından o kadar elverişsizdir ki bu özelliklere sahip varlıklar yavaş yavaş ölür; fakat bazen bu özellikler sahiplerine onlara sahip olmayanları öldüren koşullarda hayatta kalma olanağı sağlar. Eğer özellik yeterince elverişli ise sadece bu özelliğe sahip türlerin üyeleri hayatta kalır. Bu doğal süreçle, işlevsel karmaşık organizmalar ilkel basit organizmalardan milyonlarca yıl boyunca evrimleşirler.
Günümüz biyoloğu, Richard Dawkins (1986), sürecin mantığının Darwinci açıklamayı tasarım açıklamasından önemli ölçüde daha olası kıldığını göstermek için bir programlama problemi kullanır. Dawkins aşağıdaki karakter dizisini oluşturmak için bir bilgisayarın programlanabileceği iki yöntem üzerinde durmaktadır: SANKİ BİR GELİNCİK GİBİDİR. İlk program her çalıştırıldığında rastgele 28 karakterlik yeni bir dizi üretir; program her seferinde yeniden çalıştırıldığından, “tek adımlı bir seçim sürecini” içerir. Herhangi bir denemede hedef diziyi rastgele oluşturma olasılığı 2728 (yani, dizideki 28 pozisyonun her biri için 27 karakter seçilir), bu da yaklaşık 1’deki miktarlardır (10,000 x 1,000,0006). Sonsuza kadar çalışan bir bilgisayar nihayetinde diziyi üretirken, Dawkins bunun 1,000,0005 yıl alacağını tahmin eder—bu evrenin varlığından 1,000,0003 yıl daha uzundur. Açıkça belli olduğu gibi, “tek adımlı bir seçim süreci” gibi bir mekanizma vasıtasıyla sayıları seçen bir program, hedefe ulaşmada çok düşük bir olasılığa sahiptir.
İkinci program bir “kümülatif adımlı seçim mekanizması” içerir. Rastgele 28 karakterlik bir harf ile boşluk dizisi oluşturarak ve daha sonra bu diziden “cinsler” aşağıdaki yol ile başlar. Belirli bir süre için, kendi kopyalarını üretir; kopyaların çoğu diziyi mükemmel bir şekilde kopyalar, fakat bazı kopyalarda hata vardır (veya mutasyonlar). bu sürenin sonunda, tüm dizileri hedef dizi olan SANKİ BİR GELİNCİK GİBİDİR ile karşılaştırır ve ona en çok benzeyen diziyi korur. Örneğin, ikinci sırada A’ye sahip bir dizi, ikinci sırada bir Q’ya sahip olması dışında birinci birinciye benzeyen bir diziye daha çok benzemektedir. Daha sonra tamamen aynı yöntemle bu yeni diziden cinsler üretmeye başlar. Her denemede yeniden başlayan birinci programın aksine, ikinci program hedefe en yakın diziden çoğalırken programa art arda yaklaşarak önceki adımların üzerinde inşa edilir. Programın bu özelliği diziye ulaşma olasılığını o kadar arttırır ki bu programı çalıştıran bilgisayar yaklaşık yarım saat süren 43 üretim sonra hedef diziyi vurur.
Paley’in saatçi argümanındaki problem, Dawkin’in belirttiği gibi, yanlış bir şekilde diğer tüm muhtemel rakip açıklamaların bir tasarım çıkarımını gerektirecek kadar yeterince olanaksız olduğunu varsaymasıdır. Bu tamamen rastgele tek adımlı seçim mekanizmalarına dayanan açıklamalar için doğru olabilir, Darwinist açıklamalar için doğru değildir. Huxley’in süreçle ilgili açıklamasından anlaşılacağı gibi, Darwinist evrim genel yapı olarak ikinci bilgisayar programına daha çok benzeyen kümülatif aşamalı bir seçim yöntemidir. Neticede, çok çeşitli koşullarda hayatta kalabilen işlevsel karmaşık organizmaların evrimleşmesinin olasılığı tasarım açıklamasının olasılığını aşacak derecede artar.
d. Teistik Evrim
Pek çok teist “mikroevrim” in (yani, türlerin içinde meydana gelen evrim, penisiline dirençli bakterilerin evrimi gibi) meydana gelmesini kabul eden ancak “makroevrim” i (yani, farklı bir türden evrimleşen tür) reddeden yaratılışçılardır, bazı teistler evrim teorisini teizmle ve kendi mezhepsel dini taahhütleri ile tutarlı olarak kabul ederler. Ancak böyle düşünürler, evrim sürecinin maksatlı niteliğini açıklamak için Tanrı’nın varlığının gerekli olduğunu sık sık iddia ederler. Yukarıdaki kümülatif adım bilgisayar programının maksatlı niteliğinin en iyi akıllı tasarımla açıklanması gibi, doğal seçilimin maksatlı niteliği de en iyi akıllı tasarımla açıklanabilir.
Böyle bir iddiada bulunduğu bilinen ilk teist Frederick Robert Tennant’dır. Konuyu Felsefi Teoloji’nin 2. Cildinde belirttiği gibi, “dünyanın, bir yaşam, akıl ve ahlak tiyatrosunu oluşturduğu iç içe geçmiş çok sayıda uyarlama, mantıklı bir şekilde bir mekanizmanın ya da kör biçimlendirici gücün bir sonucu olarak veyahut bir şekilde sadece maksatlı akıl olarak kabul edilemez” (Tennant 1928-30, 121). Gerçekte, bu etkili hareket, işlevsel olarak karmaşık organizmaların varlığından değil , evrim sürecinin kendisinin maksatlı niteliğinden kaynaklanmaktadır. Evrim, bu cevap çizgisinde, müsteid bir İlah tarafından yönlendirilir.
2. Tasarım Argümanının Çağdaş Yorumları
Tasarım argümanlarının genel olarak çağdaş yorumları, dünyadaki tasarım kanıtların tespiti için daha gelişmiş bir stratejiyi ifade etmeye çalışmaktadır. Bu versiyonlar genelde üç ana unsur içerir -her zaman açıkça ifade edilmese de. İlk olarak, bu argümanlar -tasarımın güvenilir bir işareti olarak- P’nin bazı özelliklerini şöyle tanımlamışlardır: P’de tasarımsal bir argüman, tesadüfi süreçlere dayanan herhangi bir açıklamadan çok daha olasıdır. İkinci olarak, dünyanın bazı özellikleri veya bütün özellikleri P’yi gösterir ve üçüncü olarak ise tasarımsal argümanın, yüksek bir ihtimalle doğru olduğu sonucuna varmışlardır.
Bununla birlikte, bahsedeceğimiz gibi, tasarım çıkarımlarının çağdaş olan bütün versiyonları hemen hemen aynı itirazlara karşı savunmasız görünmektedir. Bu argümanlardaki her bir tasarım çıkarımı, akla yatkın deneysel kullanımlara sahipken, bu kullanımlar sadece ilgili olay, varlık veya mülkiyeti meydana getirebilen akıllı üstlenici, inanmak için güçlü öncül sebebin olduğu bağlamlarda ortaya çıkar. Fakat, Tanrı’nın varlığı hakkında söz konusu olan şey, böyle bir varlığın varoluşu olduğundan dolayı, tasarım argümanlar tek başlarına Tanrı’nın varlığı hakkında olan argümanlara karşı duramaz olarak görülmektedir.
a. İndirgenemez Biyokimyasal Karmaşıklık Argümanı
Tasarım teorisyenleri, herhangi bir şey tarafından örneklendirilebilen iki farklı karışıklıktan bahseder. William Dembski’nin de bu ayrımı tanımladığı gibi: Eğer bir sistemin unsurları sırasıyla düzenlenebilirse bu unsurların sıra sıra kaybolması bile asla tam bir işlev kaybına yol açmaz ve bu sistem veya yapı, kümülatif bir kompleks (cumulatively complex) olarak adlandırılır. Eğer bir yapı birbiriyle ilişkili birçok bölümden meydana gelirse tek bir parçanın çıkarılması bile bütün işlevi yok eder ve bu da indirgenemez bir karmaşıklık sistemi (irreducibly complex) veya yapısı olarak karşımıza çıkar (Dembski 1999, 147). Bir şehir, kümülatif bir komplekstir çünkü bu şehirden insanların, hizmetlerin ve binaların sırasıyla kaldırılması tam bir işlev kaybına yol açmaz fakat bu durumun aksine, bir fare kapanı indirgenemez karmaşıklıktır çünkü içinden tek bir parçayı kaldırmak bile onun bütün işlevini kaybetmesine neden olacaktır.
Uzantılar “dynein” denen bir proteine sahiptir; dynein hücredeki motor görevini yapar ve mekanik bir güç oluşturur) hepsi düzenlenip yapılandırılmadıkça işlevini tam olarak yerine getiremez; sistemden herhangi bir bileşeni kaldırın, görevini yerine getiremeyecektir. Benzer şekilde; kan, pıhtılaşması gerektiğinde K vitamini ve antihemofilik faktör eksikse görevini yapamaz. Buna göre her iki sistem de kümülatif kompleksten ziyade indirgenemez komplekstir.
Behe’ye göre, İndirgenemez Karmaşıklık sistemlerinin evrimleşmiş olma ihtimali, Darvinci yaklaşımın İndirgenemez Biyokimyasal Karmaşıklık açıklaması olarak göz ardı edilecek kadar düşüktür.
Bir indirgenemez karmaşıklık sistemi küçük ve art arda gelen değişikliklerle üretilemez çünkü bu sistemin eksik olan parçasının herhangi bir öncüsü, tanımı gereği işlevsel değildir. Doğal seçilim zaten çalışan bir sistemi seçeceğinden, eğer bir biyolojik sistem kademeli olarak üretilemezse, doğal seçilimin üzerinde hareket edeceği herhangi bir şeye sahip olabilmesi için tek seferde entegre bir birim olarak ortaya çıkması gerekir (Behe 1996, 39; eklenen nokta).
Örneğin, bir öncül-kirpikçik (yani, kirpikçiğin parçalarından en az birini içermeyen) adaptif değere sahip bir kirpikçiğin işlevini yerine getiremez, eksikli – kirpikçiğe sahip olmayan organizmalar, sahip olanlara göre daha fazla “Hayatta kalmaya uygundur”. Tesadüf odaklı evrimsel süreçler, öncülü olan organizmaları seçmeyeceğinden, akıllı tasarım tamamen işlevsel kirpikçikli organizmaların varlığı için daha iyi bir açıklamadır.
Behe, sonucunu kategorik terimlerle ifade etse de (yani, indirgenemez karmaşık sistemler “aşamalı olarak üretilemez”), daha iyimser bir şekilde, yalnızca indirgenemez karmaşık sistemlerinin aşamalı olarak üretme olasılığının, çok küçük olduğunu iddia ettiği şeklinde yorumlamaktadır. Sonucun (ve argümanın) daha güçlü hali, yanlış bir şekilde, Darwinci teorinin, tamamen işlevsel bir sistemin her öncüsünün organizmayı hayatta kalmaya daha uygun hale getiren bazı işlevleri yerine getirmesi gerektiğini ima ettiğini varsayar. Diyelim ki, tamamen işlevsel bir kirpikçiğin öncüsü olan organizmalar, onsuz olacaklarından daha sağlıklı değillerdir, ancak Darwinci teoride bunların zorunlu olarak daha az uygun olduklarını ima eden hiçbir şey yoktur. Bu nedenle, Darwinci teoriye göre, tamamen işlevsel bir kirpik olan bir dizi organizmanın, tamamen işlevsel kirpiklere sahip bir dizi organizmaya dönüşmesinin mantıksal veya nomolojik olarak imkansız olduğunu düşünmek için hiçbir neden yoktur. Buna göre, indirgenemez biyokimyasal karmaşıklık argümanı, böylesi bir karmaşıklığın tasarım açıklamasının evrimsel açıklamadan daha olası olduğunu gösterdiği için daha makul bir şekilde yorumlanır.
Yine de bu ılımlı yorumlama sorunludur. Birincisi, tasarım açıklamasının olasılığının, indirgenemez karmaşıklık sistemini geliştirme olasılığından daha yüksek olduğunu düşünmek için elimizde yeterince güçlü olmayan az neden var. Eğer, bir öncüye sahip olan indirgenemez karmaşıklık, organizmaları hayatta kalması için en uygun hale getirmiyorsa, öncülü olan bir organizma alt türünün yaşama ve çoğalma ihtimali ile öncülsüz olan organizmaların yaşama ve çoğalma ihtimalı aynı olur. Bu durumda bu alt türlerin gelişmeye devam edeceği, yavrularını terk edeceği ve evrimleşeceği olasılığı alışılmadık derecede küçük değildir. İkincisi, belirli bir türden akıllı üstlenicilerin karmaşık bir sistemde işlevsel değeri tek başına göreceği (veya görmesi gerektiği) iddiası, herhangi bir belirli nedensel açıklamanın olasılığı hakkında çok az şey söyler. Bu iddia, doğru nedensel yeteneklere sahip akıllı üstlenicilerin bu tür sistemleri meydana getirmek için bir nedeni olduğunu ima etse de bu iddia, bize doğru nedensel yetkilere sahip akıllı üstlenicilerin bu tür sistemleri ortaya çıkarmasının muhtemel olup olmadığı hakkında belirli hiçbir şey söylemez -çünkü bize böyle üstlenicilerin var olma ihtimali hakkında hiçbir şey söylemiyor. Bir mantık problemi olarak, aslolan şudur: bir özelliğe sahip bazı mevcut olan şeyler indirgenemez karmaşıklıktır, aksi halde; bu, kendi başına kendi varoluşunun var olma ihtimali hakkında hiçbir şey söylemeyen, belirli özelliklere sahip, değerli, üstün bir varlıktır.
Buna göre, Behe’nin inandığı gibi, öncül-alt türlerin hayatta kalma ihtimalinin “kaybolacak kadar küçük” olduğunu bilsek bile, olasılık temelli bir tasarım açıklaması çıkarırken haklı olmazdık. Tasarım açıklamasının, “kaybolacak kadar küçük” olasılığın açıklamasından daha olası olduğunu anlamak amacıyla düşünmek; tasarım açıklamasının ihtimalinin gözden kaybolacak kadar küçük olmadığı için bazı nedenlere ihtiyacımızın olduğunu gösterir. Aslında problem, karmaşık bir sistemin, doğru yeteneklere sahip akıllı bir üstlenici tarafından değerlendirilecek bazı özelliklere sahip olduğu iddiası, kendi başına, basitçe böyle bir üstlenicinin var olma ve o sistemin varlığını meydana getirme olasılığının kaybolacak kadar küçük olmadığı sonucunu haklı çıkarmaz. Üstlenicilerin var olma olasılığı hakkındaki ek bilgilerin eksikliğinde, indirgenemez biyokimyasal karmaşıklık açıklaması olarak tasarımı meşru bir şekilde açıklayamayız.
b. Biyolojik Bilgilerden Gelen Argüman
İndirgenemez biyokimyasal karmaşıklıktan bahsederken, karmaşık sistemlerin ve organizmaların evrimleşme ihtimaline ya da daha basit sistemlere ve organizmalara odaklanılıyordu, bu argüman ise ilk olarak canlı organizma üretme problemine yoğunlaşır. Darwinci teorisyenler, basit hayatlı ilkel organizmaların nasıl daha karmaşık organizmalar haline geldiğini açıklamayı amaçlarlar. Biyolojik bilgi argümanı ise hiçbir canlı organizma barındırmayan dünyanın, nasıl içinde canlı organizmalar olan bir dünya haline geldiği ile ilgilenir. Yani bu argümanın konusu daha çok ilk yaşam formlarının açıklamalarıdır.
Naturalistik bir bakış açısına göre, hayatın kökenini açıklamada iki ayrı problem vardır. ilk açıklama; bir dizi inorganik maddenin her canlının yapı taşı olan amino asitleri üretmek için nasıl birleşeceğidir. İkincisi, DNA moleküllerini oluşturan nükleotid dizileri tarafından ifade edilen bilginin kökenini açıklamaktır. Dört nükleotitin kusursuz düzeni, adenin, tiamin, guanin ve sitozin (kısaca A, T, G, C) canlı bir hücrede meydana gelen işlemleri belirler ve dolayısıyla temsil edilen (veya somutlaştırılan) bilgi olarak nitelendirilir. Stephen C. Meyer’in de parmak bastığı gibi “sadece bir dilde yazılan alfabedeki harfler, belirli bir mesaji sıralarına bağlı olarak iletebilir aynı şekilde nükleotitlerin sıraları da bunu yapar ya da DNA molekülündeki bazlar hücre içinde protein sentezini yönlendiren kesin biyokimyasal talimatlar iletir ”(Meyer 1998, 526).
Biyolojik bilgi argümanı, bu problemlerin sadece ikincisiyle ilgilenmiştir. Argüman, özellikle biyolojik bilginin kaynağı için dört potansiyel bilgiyi değerlendirmeye çalışır. 1- tesadüf, 2- doğal seçilimin prebiyotik formu, 3- kimyasal gereklilik, 4- akıllı tasarım. Bu argüman, akıllı tasarımı DNA, RNA ve proteinler gibi büyük biyomakromoleküllerde mevcut olan en olası açıklama olarak sonuçlandırır.
Bu argüman şöyle ilerler: prebiyotik doğal seçilim ve kimyasal gereklilik mantıksal bir problem olarak biyolojik bilginin kaynağını açıklayamaz. Prebiyotik doğal seçilimin teorileri sorunludur çünkü açıklamaya çalıştıkları özelliği doğru olmayan bir şekilde varsayarlar. Bu açıklamalar, yaşamayan en karmaşık moleküllerin en az karmaşık olanlardan daha etkili bir şekilde üretileceğini iddia ederek ilerler. Fakat bunu yaparken onlar, yaşamayan kimyasalların kusursuz bir şekilde yaşayan organizmalarda biyolojik bilginin açıklamaya ihtiyaç duyduğu çoğalma mekanizması türünün örneklendirdiğini varsayarlar. Varolmayan organizmaların nasıl üreyeceği gibi bazı tür açıklamaların yokluğunda prebiyotik seçilimlerin teorileri başarısız olur.
Kimyasal gereklilik teorileri problemlidir çünkü bunlar, en fazla bilgiyi temsil edemeyen çokça tekrarlayan sıralı dizilerin geliştirilmesini açıklayabilir. Kimyasal gerekliliği içeren süreçler oldukça düzenli ve özellik olarak öngörülebilir olduğundan, sadece yüksek oranda tekrar eden “harf” dizileri üretebilirler. Örneğin kimyasal gereklilik muhtemelen babababab gibi bi diziyi açıklayabilirken “Ev yanıyor” gibi belirli ancak son derece düzensiz dizileri açıklayamıyor. Sorun şu ki, ilki gibi oldukça tekrarlayan diziler, bilgiyi ifade etmek için yeterince karmaşık ve çeşitli değil. Yani kimyasal gereklilik nükleotit harfler arasındaki düzeni açıklayabiliyor fakat bilgiyi ifade edebilen bir dizinin periyodik olmayan, yüksek oranda belirlenmiş karmaşıklığını açıklamak için mantıksal olarak ihtiyaç duyulan kaynaklardan eksik kalıyor.
En sonunda, bu durum, biyolojik bilginin mantıksal olarak açıklamalarını geriye sadece tasarım ve tesadüf açıklamasını bıraktı. amin asit dizilerinin fonksiyonlarının sadece rastgele süreçlerle elde edilmesi mantıksal olarak mümkün olmasına rağmen bazı araştırmacılar en uygun varsayımlar altında bunu yapma olasılığının yaklaşık 10⁶⁵’te 1 olduğunu tahmin ediyor. Prebiyotik koşullar hakkında daha gerçekçi varsayımları hesaba katarak Meyer, kısa fonksiyonel protein üretme olasılığının 10¹²⁵’te 1 olduğunu savunur – bu sayı kaybolacak kadar küçüktür. Olası tüm amino asit dizileri boyunca rastgele bir araştırmanın, evrenin başlangıcından bu yana mevcut olan zamanda tek bir küçük fonksiyonel protein bile üretmesi nispeten son derece düşük bir ihtimaldir (Meyer 2002,75)
Daha sonra Meyer, biyolojik bilginin kaynağı için tasarım argümanının ihtimalinin kayda değer şekilde daha yüksek olduğunu iddia ediyor;
Sebebin kendisi doğrudan gözlemlenemese bile, zengin bir bilginin etkisinden üstün bir nedenin önceki eylemini tespit edebilir. Örneğin, Kanadadaki Victoria limanına giden ziyaretçiler akıllı bir üstlenicinin faaliyetini dikilmiş ve düzenlenmiş çiçekleri görmeseler bile, kırmızı sarı çiçeklerle yazılan “Victoria’ya hoşgeldin” şeklindeki düzeni gördüklerinde anlayabilirler. Benzer şekilde, DNA da özel olarak düzenlenmiş nükleotid dizileri -karmaşıktır ama işlevsel olarak belirli dizilerdir- direkt olarak gözlemlenemeseler bile üstün bir aklın önceki faaliyetlerini ifade eder. (Meyer 2002, 93).
Ayrıca, bilim insanları birçok alanda, genel olarak, bilgi içeriğinin oluşumundan gelen akıllı üstlenicilerin nedensel faaliyetlerini anlam çıkarır. Meyer’in haklı olarak örnekleri gözlemlediği gibi: “Arkeologlar Rosetta Stone üzerindeki yazıtları bir zihnin ürettiğini varsayarlar” (Meyer 2002, 94)
Meyer’in iddiaları, biyokimyasal karmaşıklık argümanına karşı gösterilen aynı itiraza karşı savunmasız görünüyor. Biz bir bilgi gözlemine cevap olarak bütün bağlamlarda tasarım çıkarımını doğru bir şekilde yapıyoruz, bilgi içeriği üretmek için doğru motivasyon ve kabiliyetteki akıllı üstlenicilerin var olduğunu zaten biliyoruz; bütün bunlardan sonra, biz insanın varoluşunu da biliyoruz ve bilginin iletimi ve üretimi ile meşgul oluyoruz. Bu kesin çünkü akıllı tasarımın, bir insanın üretebildiği herhangi bir bilgi oluşumu için tesadüften çok daha olası bir açıklama olduğuna haklı olarak güvenebileceğimiz konusunda arka plan bilgisine sahibiz. Bilgi içeriği üretebilen akıllı üstleniciler vardır şeklinde düşünmek için öncül sebep yoktur, “Victoria’ya hoşgeldin” gibi çiçeklerin düzeni şeklinde bir oluşum bize akıllı tasarım çıkarımını açık bir şekilde ifade etmez.
Ancak sorun, söz konusu olan müsteid bir İlah’ın varlığıdır. Biyolojik bilgiyi yaratabilen müsteid bir İlah’ın olmasını düşünmek için bazı öncül nedenler eksiktir, bilginin temsili olarak tanımlanabilen nükleotid dizilerin oluşumu akıllı tasarım çıkarımını açıkça ifade edemez -tesadüfi açıklama ihtimali ne kadar olasılıksız olursa olsun- Bir açıklamayı diğerinden daha olası olarak tercih etmeyi gerekçelendirmek için, mutlaka her açıklamanın ihtimali hakkında bilgiye sahip olmamız gerekir. Aslı şudur: Belirli diziler, kendi anlamlarını veya önemlerini, tek başına görebileceğimiz şekilde alırlar, ve bize akıllı tasarımın sonucu olma olasılığı hakkında belirli hiçbir şey söylemezler.
Elbette doğru olan, şudur “ Tecrübe, bilginin sadece gündelik bir şekilde ortaya çıkmayacağını ama her zaman zeki zihinlerden ortaya çıkacağını onaylar” (Meyer 2002, 92) fakat bizim tecrübemiz, insanın yaptıklarıyla sınırlıdır. -insanın yaptıkları bilgi üretmeyi amaçlayan eylemlerdir. Bu deneyim, bazı insan eylemlerinin, insanlar tarafından açıklanabilecek herhangi bir bilginin nedeni olduğu sonucuna varmayı tümevarımsal olarak haklı gösterecektir, geleneksel olarak Tanrı’ya atfedilen güçler kadar, bizim deneyimlerimizden radikal bir şekilde ayrılan nedensel güçlere sahip akıllı bir üstlenicinin varlığının çıkarımını ise tümevarımsal olarak haklı çıkarmayacaktır. Biyolojik bilgi argümanı, biyokimyasal karmaşıklık argümanı gibi tanrının varlığına ilişkin bir argüman olarak tek başına sağlam duramaz gibi görünür.
c. İnce – Ayar Argümanı
Bilim insanları, eğer dünyanın özelliklerinin olduklarından biraz farklı olsaydı evrendeki hayatın mümkün olmayacağını belirtmiştir; genel olarak ifade edildiği gibi, bu âlem yaşam için ince ayarlı bir evrendir. Örneğin, eğer büyük patlamanın gücü 10⁶⁰’ta bir tık farklı olsaydı.; evren kendini yok ederdi ya da çok hızlı bir şekilde yıldızların oluşması için genişlerdi. Aynı şekilde protonları nötronlara bağlayan kuvvet %5 bile farklı olsaydı hayat olmazdı.
İnce ayarlanmış bir evrenin olasılığının küçük olduğunu ve akıllı tasarımın basitçe daha olası bir açıklama olması gerektiğini düşünmek daha cazip gelir. Evrende yaşamın var olması için, bu kadar çok şeyin tam olarak olması gerektiği gibi olmasının bir tesadüf meselesi olduğu varsayımı, mantıksız bir şekilde olasılık dışı görünür. Buna göre, son derece olası dışı görünen bu ince ayarın yegâne iki açıklaması tesadüf ve evreni kasıtlı olarak yaşam için uygun olacak şekilde tasarlayan akıllı bir üstlenici olduğundan, ikincisi çok daha iyi bir açıklama olmalıdır.
Bu argümanın tabii metodu, ikna edici bir itiraza karşı savunmasızdır. Bu iddia bize, tek başına, tesadüfen gerçekleşmesi olasılıksız olan bir olayın bir tasarımcı tarafından oluşturulduğunu düşünmek için sebep sunmaz. Hadi yazı tura attığımızı ve sonuçları arka arkaya 1000 kez kaydettiğimizi varsayalım. Belirli bir sonucu elde etme olasılığı kaybolacak kadar küçüktür: 1’de 2¹⁰⁰⁰’ in kesin olması gerekir fakat böyle bir sıranın olasılık dışı olduğu açıktır, yani bunun akıllı tasarımın sonucu olduğunu düşünmek için neden yoktur. İnce ayarlanmış bir evrenin görünürdeki olasılıksızlığından, bunun üstün bir aklın sonucu olduğu sonucuna varmak olarak cazip gelse de, çıkarım sağlam değildir.
i. Şüpheli Olasılıksızlıklar Argümanı
George N. Schlesinger, ince evren ayarı argümanını bu itirazdan kaçınarak açıklamaya çalışıyor. Schlesinger’in argümanını anlamak için, iki olaya karşı karşı verilen tepkileri düşünmek gerekir. Eğer John 100,000,000’da 1 ihtimalle piyangoyu tutturursa John’un (ya da onun yerine başka biri) hile yaptığını düşünmek eğiliminde olmazsınız. Ancak, eğer John peş peşe 1,000’de bir olan piyangolarda 3 kere kazanırsa onun hile yaptığını düşünmek cazip gelir. Schlesinger bu iki senaryoya karşı olan sezgisel tepkilerin epistemik olarak gerekçeli olduğunu düşünür. ikinci olayın yapısı akıllı tasarım fikrini haklı çıkaracak şekildedir: gerçek şudur, John’un peş peşe 3 piyangoda şanslı olması, onun kazanmasının akıllı bir üstlenicinin amaçlanan sonucu olduğunun güvenilir bir göstergesidir. Bu gerçeğe rağmen oyunları, peş peşe 3 defa 1,000’de 1 kazanmasıyla 100,000,000’da bir kazanması kesinlikle aynı olasılıktadır, önceki piyango olayı, akıllı tasarımın bir çıkarımını sağlama alacak şekilde şaşırtıcı bir türdendir.
Schlesinger şunu iddia ediyor: Evren yaşam için ince ayarlanmıştır, tıpkı John’un art arda üç piyango kazanması gibi- olasılık dışıdır. Bütün bunlardan sonra sadece bir piyango oyunu açısından değil; evrende hayat olması için gerekli olan özellikler bakımında da şanslıydık. John’un art arda üç piyango kazanması durumunda, akıllı tasarım sonucunu çıkarmakta haklı olduğumuz düşünülürse hayat için gerekli bütün özelliklere sahip bir evren konusunda akıllı tasarım sonucunu çıkarmakta daha da haklıyız. Yani Schlesinger şu sonucu çıkarıyor; dikkate değer bir gerçek için en muhtemel açıklama şudur, evren müsteid bir İlah tarafından bilerek yaratılmıştır ve hayatı sürdürmek için ihtiyacı olan özelliklere sahiptir.
Bu argüman, eleştirilere karşı savunmasızdır. Birinci eleştiri; evren, şu anki özelliklerinden biraz farklı olsaydı, karbona dayalı yaşamın mümkün olmayacağı açık olabilirdi ama hiçbir yaşam biçiminin mümkün olmayacağı fikri net değildir. İkinci olarak bazı fizikçiler, bu fiziksel evrenin, içinde tüm olası maddi evrenlerin nihayetinde gerçekleştirildiği, bir “çoklu evren” içinde tek bir maddi evren olduğunu tahmin eder. Eğer bu uçuk spekülatif hipotez doğru olsaydı ince ayarlı evrenin varlığı konusunda şüpheli olan hiçbir şey olmazdı çünkü eğer çoklu evrenlerdeki her maddi evren fark edilseydi böyle bir evrenin varlığı kaçınılmaz olurdu. Eğer çoklu evrenlerdeki her maddi evren fark edilseydi. Evren, tabiri caizse, kazanmak zorunda olduğuna göre, bizimkinin kazanması hiçbir özel açıklama gerektirmez.
Schelinger’in ince ayar evren argümanı, tasarım argümanlarının diğer yorumlarına karşı olan aynı eleştirilere karşı da savunmasız görünmektedir. Schlesinger, John’un arka arkaya üç piyango kazanması durumunda tasarımdan şüphelenmemizde haklı olduğunu düşünürken şüphesiz haklı olsa da, bunun nedeni – ve bunun tek nedeni – bu tür olaylar hakkında iki ilgili deneysel gerçeği bilmemizdir. İlk olarak biz zaten nedensel ve doğru motivasyonlara sahip bilerek böyle olaylar meydana getiren akıllı üstlenicilerin var olduğunu biliyoruz. İkincisi, bu tür olaylarla ilgili geçmiş deneyimlerimizden biliyoruz ki, bunlar genellikle üstlenicilerden biri veya daha fazlası kasıtlı olarak aracı tarafından açıklanır. Bu iki bilginin en az biri olmadan böyle durumlarda tasarımı anlamakta haklı olmayız.
Daha önce olduğu gibi, ince ayar argümanının problemi tasarım çıkarımını haklı göstermek için gerekli olan iki parça eksiktir. Biri, argümanın asıl amacı, yaşamı sürdürebilen bir evrenin varlığını getirmek için doğru nedensel yeteneklere ve motivasyonlara sahip akıllı bir varlığın var olduğu gerçeğini ortaya koymaktır. İkincisi ve daha açık olanı, biz bizim dünyanının yaratılışı ile ilgili tecrübeden yoksunuz ve dolayısıyla ince ayarlı evrenlerin varlığının bazı akıllı varlıklar tarafından açıklanıp açıklanmadığını bilecek konumda değiliz çünkü bu önemli zemin bilgisine sahip değiliz ve yaşamı sürdürmek için evreni bilerek yaratan müsteid bir İlah’ın varlığı hakkında çıkarım yapamayız.
ii. Doğrulayıcı Argüman
Robin Collins, akıllı tasarımla açıklanan olayları veya varlıkları diğer faktörlerle açıklanan olaylardan veya varlıklardan ayırmak için tasarlanmış bir ilkeden ziyade, genel bir doğrulama teorisi ilkesine dayanan ince ayar argümanının daha ılımlı bir versiyonunu savunur. Collins argümanının bu versiyonunu öncül tasdik ilkesi olarak tanımlıyor: O gözlemi; eğer H1 tezi, H2 tezinin altında olduğundan daha olası ise O gözlemi, H1’in H2’ye tercih edilmesi için bir neden sağlar. Buradaki fikir, H1’in doğru olduğu varsayımı altında bir gözlemin, H2 varsayımına göre daha muhtemel olduğu gerçeğinin ışığında, H1’in lehine kanıt olarak kabul edilmesidir.
İnce ayar argümanının bu versiyonu ince ayarlanmış bir evrenin göreceli olasılığını iki hipotez altında karşılaştırarak ilerler:
- 1-Tasarım hipotezi : Yaşamı sürdürmek için evreni yaratan bir Tanrı’nın varlığı mevcuttur.
- 2-Ateistik tek-evren hipotezi : Bir tane maddi evren vardır ve bu evrenin yaşamı sürdürmek için gereken ince ayarlanmış özelliklere sahip olması bir tesadüf meselesidir.
Tasarım Hipotezinin doğru olduğunu varsayarsak, evrenin ince ayarlanmış özelliklere sahip olma olasılığı (eşit değilse) bire yaklaşır. Ateistik tek evren hipotezinin doğru olduğunu varsayarsak evrenin ince ayarlanmış özelliklere sahip olma olasılığı çok küçük olur -tam olarak küçük olmamasına rağmen- öncelikli tasdik ilkesinin uygulanması, ince ayarlanmış özelliklerin gözlemi; tasarım hipotezinin, ateistik-tek evren hipotezine tercihi için sebep sağlıyor.
Collins’in ince tasarlanmış argümanını, Tanrının varlığı için bir kanıt olarak düşünmediğini belirtmek elzemdir. Açıkladığı gibi, öncelikli tasdik ilkesi “bize bazı gözlemlerin hangi durumlarda bir hipotez lehine kanıt olarak sayılacağını söyleyen genel bir akıl yürütmedir” (Collins 1999, 51). Aslında, Collins şunu kabul eder “ argüman, ince ayar kanıtlarının, evrenin tasarlandığını, muhtemelen evrenin tasarlandığını kanıtladığını bile söylemiyor ” (Collins 199, 53). İnce ayar gözlemi bize sadece, ateist-tek evren hipotezi üzerindeki teistik hipotezi kabul etmek için bir neden sağladığını söyler – biri, bir diğer kanıt tarafından çürütülebilir.
İnce ayar argümanının tasdikleyici yorumu akıllı üstlenicilerin varlıklarının doğru türlerini düşünmek için bağımsız kanıtlara sahip olduğumuzu önceden varsayan bir çıkarım stratejisine dayandığı itirazına karşı savunmasız değildir. Genel bir bilimsel prensip olarak, öncelikli tasdik ilkesi çok farklı koşullarda uygulanabilir ve aynı zamanda ilgili sonucun doğru olduğuna inanmak için başka sebeplerin olduğu koşullarla sınırlı değildir. Eğer ince ayarlanmış evrenin gözlemi teistik hipotezin altındaki ihtimal ateistik-evren hipotezinin altındaki hipotezden daha olasıysa, o zaman bu gerçek tasarım hipotezini, ateist tek evren hipotezine tercih etmenin bir nedeni olur.
Yine de, bu argümanın tasdik yorumu diğer itiraz cephelerine karşı savunmasızdır. Bir meselenin ilk adımı olarak, John Doe’nun 700,000’de 1 olarak piyangoyu kazanmasının iki muhtemel açıklamasını düşünün (see Himma 2002). Teistik piyango hipotezine göre John’un kazanmasını Tanrı istedi ve kasıtlı olarak sayıların çekilmesini sağladı. Tesadüfi piyango hipotezine göre John’un numaraları tesadüfen çekildi. John’un piyangoyu kazanmasında teistik piyango hipotezinin, tesadüfi piyango hipotezinden daha olası olduğu bellidir. Öncelikli tasdik ilkesi ile John’un piyangoyu kazanması teistik loto hipotezini, tesadüfi loto hipotezine tercih etmek için bir sebep sağlar.
Açıkça görüldüğü gibi, yukarıdaki mantık kendi başına teistik piyango hipotezi için çok zayıf bir destek sağlar. Dünya hakkında bildiğimiz tek şey John’un piyangoyu kazanmasıysa tek muhtemel açıklama teistik piyango hipotezi ve tesadüfi piyango hipotezidir. Yani bu gözlem sadece, birincisi tercih etmek için bize neden sağlar fakat bu teistik piyango hipotezini çürütmek için fazla karşıt kanıt sunmaz: piyangonun herhangi bir gözlemi rastgele bir seçim sürecinin yeterli olacağına dayanır. Öncelikli tasdik ilkesinin tek bir uygulaması, kendi başına, bir hipotezi diğerine tercih etmede çok fazla itimat gerektiren nedenler için tasarlanmamıştır.
Bu yüzden ince tasarım argümanının tasdik versiyonu, tasarım hipotezini ateistik-evren hipotezine tercih etmek için, tek başına, zayıf bir sebep sağlar. Collins, ince ayar gözleminin tasarım hipotezini kabul etmek için bir neden ve dolayısıyla Tanrı’nın var olduğu inancı için rasyonel bir zemin sağladığını düşünürken kesinlikle haklı olsa da, bu sebep agnostiklerin ya da ateistlerin düşüncelerini değiştirmek için yeterince güçlü değildir
3. Tasarım Çıkarımlarının Bilimsel Olarak Meşru Kullanımları
Savunucularının, tasarım sonuçlarının çeşitli meşru bilimsel kullanımları olduğunu düşünmekte haklı olduklarını belirtmek gerekir. Bu tür çıkarımlar, akıllı üstleniciyi çok çeşitli bağlamlarda tespit etmek için kullanılır. Mesela Nicholas Caputo’nun kötü şöhretini düşünün. Caputo, Demokratların ve Cumhuriyetçilerin göreceli oy pusulalarını belirlemek için çizim yapan Demokrat Parti üyesi bir devlet memurudur. Caputo’nun görev sırasında, Demokratlar, oylarda 41 kez 40. sırayı alarak kararsız bir seçmenin Cumhuriyetçi adaya göre Demokrat adaya oy vermesini çok daha olası bir hale getirdi. Cumhuriyetçi parti Caputo’ya dava açtı, İddiaları ise Caputo’nun oy pusulalarında kendi partisinin lehine hile yaptığı idi. Demokrat Parti’nin adaylarını, 41 defadan 40’ını seçme olasılığının 50 milyarda 1’in altında olduğunu kaydettikten sonra mahkeme, meşru bir şekilde bir tasarım çıkarımı yaptı ve “çok az sayıda kişinin kör tesadüf açıklamasını kabul edeceği” sonucuna vardı.
Bununla birlikte, Tanrı’nın varlığına ilişkin tasarım argümanlarının savunucularının fark etmedikleri şey, bu şüphe götürmez şekilde meşru kullanımların her birinin, doğru motivasyonlara ve yeteneklere sahip akıllı varlıkların var olduğunu düşünürken zaten haklı olduğumuz bir bağlamda meydana geldiğidir. Bilim insanlarının tasarım çıkarımı yaptığı her bağlamda, onların zaten tasarım örnekleri meydana getiren doğru kabiliyetlere ve motivasyona sahip akıllı üstlenicilerin varlığına inanmak için kesin ve bağımsız nedene sahiplerdi.
Mesela Caputo’nun davasında mahkemenin, Tanrı’nın varlığı için tasarım argümanı savunucularından ne kadar daha fazla bilgiye sahip olduğunu düşünün. Tasarım argümanı savunucuları gibi, mahkeme de (1) ilgili olay veya özelliğin akıllı bir üstlenici tarafından değerlendirilebilecek bir şey olduğu biliyordu; ve (2) şans eseri oluşma ihtimalinin küçük olduğunu da. Aslında tasarım argümanı savunucularının aksine mahkemenin elinde ek bir bilgi daha vardı; mahkeme olayları meydana getiren doğru yeteneklere ve motivasyona sahip akıllı üstlenicinin varlığını zaten biliyordu; Buna karşın, Caputo’nun durumuyla hiçbir tartışma yoktu; bir bilgi parçası (1) ile birlikte Mahkemenin, akıllı bir üstlenicinin kasıtlı olarak Demokratların 41 seçimin 40’ını alması olasılığının, bunun tesadüfen meydana gelmesi olasılığından önemli ölçüde daha yüksek olduğu sonucuna varmasını haklı olarak sağladı. Ancak bu önemli bilgi parçası olmasaydı, mahkeme tasarım çıkarımını yaparken bu kadar açık bir şekilde haklı olamazdı. Buna göre, mahkeme Caputo’nun davasında tasarım açıklamasını anlamlandırmakta haklıydı çünkü kısmen, yargıçlar akıllı üstlenicilerin varlığını zaten biliyorlardı -ve bunlardan biri, Demokratların lehine çizimleri düzenleyebilme fırsatı veren bir pozisyona sahipti.
Yanıt olarak, bilim insanlarının tasarım çıkarımını, doğru türde akıllı üstlenicinin var olduğunu düşünmek için yeterli nedene sahip olmadan kullandıkları bir bağlam olduğunu iddia etmek cazip olabilir. İyi bilindiği gibi, araştırmacılar, bu tür aktarımların akıllı varlıklar tarafından gönderildiğine dair bir tasarım çıkarımını destekleyecek modeller için radyo yayınlarını izler. Mesela, 2’den 101’e kadar asal sayıları numaralandıran ayrık sinyallerin ve duraklamaların iletimi dünya dışı akıllı varlıklara sorumlu olduğunu açıklamak makul olabilir. Bu durumda modelin anlaşılırlığı, onun tesadüfen meydana gelmesinin olasılıksızlığı ile beraber, iletim dizisinin akıllı tasarımın sonucu olduğunu haklı çıkarıyor gibi görünüyor.
Görünüşe göre, bu durumda bile doğru türden zeki varlıkların var olduğunu düşünmekte haklıyız. Sonuçta, var olduğumuzu ve bu tür aktarımları meydana getirmek için doğru motivasyon ve yeteneklere sahip olduğumuzu zaten biliyoruz çünkü onları bazı diğer yaşam formlarının bizim varlığımızı tespit esmesini umarak uzaya gönderdik. Evrendeki varlığımız -ki bu çok önemlidir- kendi başına, evrendeki diğer akıllı yaşam formlarının varlığını düşünmek için haklı bir neden değildir, bu tür yaşam formlarının olma olasılığı, 2’den 101’e kadar asal sayıları sıralayan ayrık radyo sinyalleri ve duraklamalar dizisinin şans eseri olduğunu olasılıktan daha yüksektir (kesin olmak gerekirse 2¹¹³⁶’da 1). Böylece, şu üç güçlü gerçeğin temelinde böyle bir dizinin açıklaması olarak tasarım çıkarımında haklı çıkıyoruz: (1) 2¹¹³⁶’da 1 gibi tesadüfi bir olayın olasılığı, (2) evrende böyle bir olayı meydana getirebilecek zeki varlıkların varlığı ve (3) ayrık sinyal dizisi ve duraklamaların zeki varlıklar için özel bir öneme sahip olması. Özellikle (2) ve (3) bize tasarımın böyle bir olayı açıklama olasılığının 2¹¹³⁶da 1’den önemli ölçüde daha yüksek olduğu, ancak olasılığın tam olarak ne olduğunun net olmadığını söyler.
Tasarım çıkarımlarının meşru uygulamasının öngördüğü ölçüde zeki olan varlıkların doğru türlerine inanmak için öncül nedene sahibiz, onlar bu tür varlıkların yaptıklarını, yalnızca olanlardan ayırt etmemizi sağlayabilir. Örneğin, bir piyangoya hile yapabilecek varlıkların var olduğunu zaten biliyorsak, tasarım çıkarımları, yalnızca bu tür temsilciler tarafından kasıtlı olarak ortaya konulan piyango sonuçlarından meydana gelen piyango sonuçlarını ayırt etmemizi sağlayabilir. Aynı şekilde, Tanrı’nın varlığına inanmak için yeterli nedene sahip olduğumuzu bilseydik, o zaman tasarım çıkarımları bize dünyanın özelliklerini sadece Tanrı tarafından bilerek meydana getirilen dünyanın özelliklerinden ayırt etmeyi mümkün kılar. Aslında, önceden Tanrı’nın var olduğuna inanmakta haklı olduğumuz ölçüde, Tanrı’nın evreni kasıtlı olarak ince ayarlı özelliklere sahip olacak şekilde yapılandırdığına inanmak, bunun bir şekilde tesadüfen meydana geldiğine inanmaktan daha mantıklıdır.
Eğer bu doğruysa, o zaman tasarım çıkarımları, Tanrı’nın varlığına ilişkin tasarım argümanlarında kendilerinden istenen işi yapamaz. Doğru türde zeki varlığın var olduğunu zaten bildiğimizi varsaydıkları ölçüde, Tanrı’nın var olduğuna inanmak için bir gerekçe olarak tek başlarına duramazlar. Tanrı’nın var olup olmadığı konusundaki tartışmada söz konusu olan, doğru türde zeki varlığın varlığıdır. Tasarım çıkarımlarının bilimsel olarak meşru çeşitli kullanımları olsa da, tek başlarına Tanrı’nın varlığının argümanları olarak duramazlar.
4. Kaynakça ve İlave Okuma
● Michael J. Behe, Darwin’s Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution (New York: Touchstone Books, 1996)
● Richard Bentley, A Confutation of Atheism from the Origin and Frame of the World (London: H. Mortlock, 1692-1693)
● Robin Collins, “A Scientific Argument for the Existence of God,” in Michael J. Murray (ed.), Reason for the Hope Within (Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans Publishing Co., 1999)
● Charles Darwin, The Origin of Species, Everyman’s Library (London: J.M. Dent, 1947)
● Richard Dawkins, The Blind Watchmaker: Why the Evidence of Evolution Reveals a Universe without Design (New York: Norton Publishing, 1996; originally published in 1986)
● William Dembski, The Design Inference (Cambridge: Cambridge University Press, 1998)
● William Dembski, No Free Lunch: Why Specified Complexity Cannot Be Purchased without Intelligence (Rowman & Littlefield, 2002)
● William Derham, Physico-theology, or, A Demonstration of the Being and Attributes of God from his Works of Creation Being the Substance of XVI Sermons Preached in St. Mary le Bow-Church, London, at the Hon’ble Mr. Boyle’s Lectures in the Years 1711 and 1712 (London: W. Innys, 1713)
● William Derham, Astro-theology, or, A Demonstration of the Being and Attributes of God: From a Survey of the Heavens (London: W. Innys, 1715)
● Kenneth Einar Himma, “Prior Probabilities and Confirmation Theory: A Problem with the Fine-Tuning Argument,” International Journal for Philosophy of Religion, vol. 51, no. 4 (June 2002)
● Kenneth Einar Himma, “The Application-Conditions for Design Inferences: Why the Design Arguments Need the Help of Other Arguments for God’s Existence,”International Journal for Philosophy of Religion., vol. 57, no. 1 (February 2005).
● David Hume, Dialogues Concerning Natural Religion, edited with an introduction by Norman Kemp Smith, (New York: Social Sciences Publishers, 1948)
● Julian Huxley, Evolution as Process (New York: Harper and Row, 1953).
● Stephen C. Meyer, “DNA by Design: An Inference to the Best Explanation,” Rhetoric and Public Affairs, vol. 1, no. 4 (Winter 1998)
● Stephen C. Meyer, “Evidence for Design in Physics and Biology: From the Origin of the Universe to the Origin of Life,” in Behe, Dembski, and Meyer (eds.), Science and Evidence for Design in the Universe (San Francisco: Ignatius Press, 2002)
● William Paley, Natural Theology: Or Evidences of the Existence and Attributes of the Deity Collected from the Appearances of Nature (Boston: Gould and Lincoln, 1867)
● Del Ratzsch, Nature, Design, and Science: The Status of Design in Natural Science (Albany, NY: SUNY Press, 2001)
● John Ray, The Wisdom of God Manifested in the Works of the Creation Being the Substance of Some Common Places Delivered in the Chappel of Trinity-College, in Cambridge (London: Printed for Samuel Smith, 1691)
● Hugh Ross, Beyond the Cosmos: What Recent Discoveries in Astronomy and Physics Reveal about the Nature of God (Colorado Springs: Nav Press, 1996)
● George N. Schlesinger, New Perspectives on Old-time Religion (Oxford: Clarendon Press, 1988)
● Frederick Robert Tennant, Philosophical Theology, Volume 2 (1928-30)
Yazar
Kenneth Einar Himma Email: himma@spu.edu Seattle Pacific University U. S. A.
çevrilen yazının linki; https://iep.utm.edu/design/
çeviren: Ebrar Öztürk, ayrıca Hüseyin Oğuz Yaşar’ın çeviride katkıları olmuştur
May I simply just say what a relief to find someone that actually understands what
they’re discussing over the internet. You definitely know how to bring a problem
to light and make it important. More and more people really need to look at this
and understand this side of your story. I was surprised you are
not more popular since you most certainly possess the gift.
Sizin söylediğiniz şeyler aslında kendi içinde daha çok itirazlı tasarıma alternatif tesadüf raslantı şans gibi kavramlar modern bilimin verileri biolojik keşf edlinen dna ve rna izah etmek daha sacma
Hi, I do think this is a great blog. I stumbledupon it 😉 I may come back yet again since i have book-marked it.
Money and freedom is the best way to change, may you be rich and continue
to guide other people.
I think this is among the most vital info for me. And i’m glad reading
your article. But want to remark on some general things, The
web site style is perfect, the articles is really
great : D. Good job, cheers
Do you mind if I quote a couple of your posts as long as I provide credit and sources back to your blog?
My blog site is in the very same area of interest as yours and my users would definitely benefit from a lot of the
information you present here. Please let me know if this ok with you.
Thank you!
I am not positive the place you are getting
your info, however great topic. I must spend some time studying much
more or understanding more. Thank you for great info I used to
be on the lookout for this information for my mission.
Have you ever considered about including a little bit more than just your articles?
I mean, what you say is fundamental and everything.
But just imagine if you added some great images or videos to give
your posts more, “pop”! Your content is excellent but with images and videos,
this site could undeniably be one of the very best in its field.
Great blog!
You need to be a part of a contest for one of the finest blogs on the web.
I will highly recommend this website!
Feel free to surf to my website: club suncityapk download – mega888sg.com,
It’ѕ a pity yоu don’t have a donate button!
I’d definitely donate to tһis brilliant blog!
I guess fοr now i’ll ѕettle for boookmarҝing and adding your RSS feed tto my Google account.
I look forwаrd tⲟ brand new updаtes and wiⅼl talk abօut this site witһ my FaceЬook group.
Talk soon!
Also visit my website jasa backlink pbn
Everyone loves what you guys are usually up too.
Such clever work and exposure! Keep up the very good works guys
I’ve added you guys to my own blogroll.
Feel free to visit my web page – live222 download
I absolutely love your blog.. Excellent colors & theme. Did you make this amazing site yourself?
Please reply back as I’m looking to create my own personal blog and want
to know where you got this from or exactly what the theme is called.
Kudos!
Valuable information. Lucky me I discovered your site accidentally, and I’m surprised why this coincidence did not took place in advance!
I bookmarked it.
Excellent blog post. I certainly love this website. Continue the good work!
Greetings from California! I’m bored to tears at work
so I decided to check out your website on my iphone during lunch
break. I love the info you present here and can’t wait
to take a look when I get home. I’m shocked at how quick
your blog loaded on my mobile .. I’m not even using WIFI, just 3G ..
Anyhow, awesome blog!
That is very attention-grabbing, You’re an excessively skilled blogger.
I have joined your feed and sit up for searching for extra
of your wonderful post. Additionally, I’ve shared your website in my social networks
Excellent web site. Lots of useful information here.
I am sending it to some pals ans also sharing in delicious.
And of course, thank you in your effort!
I do noօt even knw how I stopⲣeԁ up rkght here, hօwever I believed this submit waas once grеat.
I ddo not recognise who you aгe however certaily you are ɡoing to a well-known blogger іn the eᴠent you aren’t already.
Cheers!
Also viszit my webpage jaѕa fummigasi – http://www.ready-bookmarks.win –
Very rapidly this website will be famous amid all blogging
viewers, due to it’s good posts
Thanks for some other informative website. The place else may I get that kind of info written in such
an ideal way? I’ve a challenge that I’m
simply now operating on, and I have been at the look out for such information.
Here is my web blog; Bellissi Ageless Moisturizer; https://mpc-install.com/,
You actually make it seem so easy with your presentation but
I find this matter to be actually something that I think I would never understand.
It seems too complex and extremely broad for me. I’m looking forward for your
next post, I’ll try to get the hang of it!
I really like your writing style, wonderful information, regards for posting :D.
My web blog :: Bellissi Cream Review
You should be a part of a contest for one of the most useful websites on the internet.
I’m going to highly recommend this website!
You ought to be a part of a contest for one of the highest quality websites
online. I am going to highly recommend this web site!
Hello colleagues, its enormous piece of writing
regarding teachingand fully defined, keep it up all the time.
I visited a lot of website but I conceive this one contains something special in it.
my website: EcoCel Gas Saver
Hello there, I believe your website could possibly be
having internet browser compatibility issues. When I take a look at your blog in Safari, it looks fine however,
if opening in IE, it has some overlapping issues. I just wanted
to give you a quick heads up! Apart from that, great website!
My web site … Green Ape Serenity Gummies Reviews (https://mpc-install.com/punbb-1.4.6/viewtopic.php?id=515049)
I’ve been absent for a while, but now I remember why I used to love this blog.
Thanks, I’ll try and check back more often. How frequently you update your website?
my page ACV Advanced Gummies; kebe.top,
I could not refrain from commenting. Very well written!
Look at my webpage Elevate Neuro (agrocase.ru)
I view something really interesting about your website so I saved to my bookmarks.
Take a look at my site – Chillbox AC
Yes! Finally s᧐mething about jasa pembuatan visa & kitas.
Have a look at mʏy webb site :: jasa pembuatan kitas
First of all I would like to say awesome blog! I had a quick question which I’d
like to ask if you don’t mind. I was curious to find out how you center yourself and clear your thoughts prior to
writing. I have had a tough time clearing
my thoughts in getting my ideas out. I truly do take pleasure in writing but
it just seems like the first 10 to 15 minutes are usually lost simply just trying to figure out how to begin. Any suggestions or hints?
Many thanks!
Review my site – pathta.jp
Excellent post. I will be dealing with many
of these issues as well..
Also visit my webpage – Chillbox AC
It’s amazing in support of me to have a website, which is
useful in favor of my knowledge. thanks admin
I would like to thank you for the efforts you have put in writing this blog.
I am hoping to check out the same high-grade content by you later on as well.
In fact, your creative writing abilities has inspired me to get my own, personal website now 😉
my web blog … Chillbox AC
Hi, i feel that i noticed you visited my weblog so i came to ?go back the want?.I’m attempting
to in finding issues to improve my website!I guess its good enough
to use a few of your concepts!!
Here is my web site … Chillbox Portable AC
Hi there colleagues, pleasant article and pleasant urging
commented at this place, I am in fact enjoying by these.
my website Chillbox AC
Hey there! Do you know if they make any plugins to help with
Search Engine Optimization? I’m trying to get my blog to rank for some targeted keywords but I’m not seeing very good success.
If you know of any please share. Many thanks!
Also visit my web blog: Chillbox Portable AC
Wonderful, what a webpage it is! This blog gives helpful facts to us, keep it up.
My Ƅrother recommended I might like this blߋg.
He was totally right. Tһis post actually made myy
day. You cann’t imagine just how muchh tіme I had spent for thiѕ
informаtion! Tһanks!
my bloց post situs judi slot online
Do you mind if I quote a couple of your articles
as long as I provide credit and sources back to your site?
My website is in the exact same area of interest as yours and my visitors
would definitely benefit from some of the information you
present here. Please let me know if this ok
with you. Thank you!
Feel free to surf to my webpage … Chillbox AC (rokph.com)
Tһis iѕ my first time visit at here and i am in fact impreѕsdd to read all at single plaϲe.
Here is my website :: game slot online terbaik (wiki.optino.io)
Glad to be one of several visitants on this amazing internet site :D.
My website … Chillbox Portable AC
Superb post but I was wanting to know if you could write a litte
more on this topic? I’d be very grateful if you could elaborate a little bit more.
Thanks!
It’s nearly impossible to find well-informed people in this particular
subject, but you sound like you know what you’re talking about!
Thanks
Also visit my web site: Chillbox AC
First of all I would like to say great blog!
I had a quick question that I’d like to ask if you don’t mind.
I was interested to find out how you center
yourself and clear your mind before writing. I’ve had trouble clearing my thoughts in getting my thoughts out.
I do take pleasure in writing however it just seems like the first 10 to 15 minutes tend
to be lost just trying to figure out how to begin. Any ideas or tips?
Kudos!
My blog post: https://bchwiki.org
Hi, I think your blog might be having browser compatibility issues.
When I look at your blog site in Ie, it looks fine but when opening
in Internet Explorer, it has some overlapping. I just wanted to give you a quick heads up!
Other then that, amazing blog!
Also visit my page – Chillbox
Some really fantastic work on behalf of the owner
of this internet site, perfectly outstanding content material.
Here is my webpage: Chillbox Portable AC
Hey I know this is off topic but I was wondering if
you knew of any widgets I could add to my blog that automatically tweet my newest twitter
updates. I’ve been looking for a plug-in like this for
quite some time and was hoping maybe you would have some experience with something like this.
Please let me know if you run into anything. I truly enjoy reading your blog and I look
forward to your new updates.
Really nice layout and excellent articles, nothing at all
else we require :D.
Also visit my webpage: gfxwiki.com
Greetings from Florida! I’m bored at work so I decided to browse your blog on my iphone during lunch break.
I love the information you present here and can’t
wait to take a look when I get home. I’m shocked at how quick your blog loaded on my
phone .. I’m not even using WIFI, just 3G .. Anyhow, wonderful site!
Stop by my blog Chillbox AC
Thank you for sharing your info. I truly appreciate your efforts and I will be waiting for your next write ups thank you once again.
Check out my blog post :: http://www.worklifestrife.com
Hi, I check your blogs like every week. Your story-telling style is awesome, keep it up!
My web page … Chillbox AC
Appreciate the recommendation. Let me try
it out.
Hey there great blog! Does running a blog such as this take a massive amount work?
I’ve absolutely no knowledge of coding however I had been hoping to start my own blog soon. Anyways,
should you have any ideas or techniques for new blog owners please share.
I know this is off subject but I just wanted to ask.
Kudos!
My web site: Chillbox
An impressive share! I have just forwarded
this onto a colleague who had been conducting a little homework on this.
And he in fact bought me lunch due to the fact that I stumbled upon it
for him… lol. So let me reword this….
Thank YOU for the meal!! But yeah, thanks for spending
the time to talk about this topic here on your internet site.
my web-site … Elana
Only wanna comment on few general things, The website
style and design is perfect, the content material is rattling superb :D.
Feel free to surf to my site; Chillbox
Wow! At last I got a web site from where I be able to
really get valuable facts regarding my study and knowledge.
Hi there to every single one, it’s really a good for me to visit this
website, it consists of important Information.
Also visit my website: Chillbox AC
Good ? I should certainly pronounce, impressed with your website.
I had no trouble navigating through all the tabs
and related info ended up being truly easy to do to access.
I recently found what I hoped for before you know
it in the least. Reasonably unusual. Is likely to appreciate it for those who add forums or something, web site theme .
a tones way for your customer to communicate.
Nice task.
Here is my homepage – Chillbox Portable AC
Hey! Ɗo you know if they make any plugins to help with Search Engine Optimіzation? I’m trying tto get my
blog too rank for some targeted keyᴡords but I’m not seeing very good results.
If you know of any please share. Kudos!
Stop by my web-site: jasa backlink murah
Thanks on your marvelous posting! I truly enjoyed reading
it, you happen to be a great author.I will always bookmark your blog and will eventually come back from now on. I want to encourage yourself
to continue your great posts, have a nice morning!
my homepage :: Chillbox
Hi there, I log on to your blogs regularly. Your story-telling
style is witty, keep it up!
Feel free to surf to my web site … Chillbox AC
An outstanding share! I have just forwarded this onto a co-worker
who was doing a little homework on this.
And he in fact bought me dinner due to the fact that
I stumbled upon it for him… lol. So let me reword this….
Thanks for the meal!! But yeah, thanks for spending time to talk about this issue here on your blog.
It’s a shame you don’t have a donate button! I’d without a
doubt donate to this excellent blog! I suppose for now i’ll
settle for book-marking and adding your RSS feed to my Google account.
I look forward to new updates and will share this site with my Facebook group.
Chat soon!
Also visit my web site … propwiki.org
Do you have a spam issue on this blog; I also am a blogger, and I was wondering your situation;
many of us have created some nice methods and we are looking to exchange methods
with other folks, be sure to shoot me an email if interested.
Also visit my web site … Chillbox AC (http://www.alaskabiathlonassociation.org)
Perfectly indited subject matter, regards for entropy.
my web-site – https://dclwiki.com/index.php/Tips_On_How_To_Get_Yourself_A_New_New_Portable_Airconditioner
I regard something truly special in this site.
Also visit my homepage: Chillbox AC (next360.com)
Yes! Finally someone writes about 000 btu portable air conditioner.
my site; messiahumc.org
Hello, i think that i noticed you visited my weblog thus i got here to ?go back the favor?.I am attempting to find issues to improve my site!I suppose its good enough to make use of some of your ideas!!
my web-site: Chillbox Portable AC
We would like to thank you just as before for the stunning
ideas you offered Jeremy when preparing her own post-graduate research as well as, most importantly, pertaining to providing every one of the ideas in a blog post.
If we had known of your web site a year ago, we might
have been saved the unnecessary measures
we were implementing. Thank you very much.
Also visit my blog post … https://99forsale.com/
Hi to every one, it’s in fact a good for
me to pay a quick visit this site, it includes valuable Information.
Excellent beat ! I would like to apprentice while you amend your site, how could i subscribe
for a blog website? The account helped me a acceptable deal.
I had been a little bit acquainted of this
your broadcast offered bright clear concept
Good day! Would you mind if I share your blog with my myspace group?
There’s a lot of people that I think would really appreciate your content.
Please let me know. Thank you
[url=http://tadalafilmtab.com/]tadalafil cost canada[/url] [url=http://unocialis.com/]cheap cialis canada[/url] [url=http://nolvadexpill.com/]where to buy nolvadex in australia[/url] [url=http://onlinemediorder.com/]buy modafinil canada pharmacy[/url] [url=http://sildenafileasy.com/]best price sildenafil uk[/url] [url=http://sildenafilmedicine.com/]where can you buy viagra[/url] [url=http://oxlpharm.com/]cost of plaquenil[/url] [url=http://viagraoft.com/]viagra online india pharmacy[/url] [url=http://viagraconn.com/]viagra 50 mg generic[/url] [url=http://pharmacylewis.com/]online pharmacy non prescription drugs[/url]
[url=http://tadalafilmtab.com/]tadalafil 20mg price in usa[/url]
I would like to thnkx for the efforts you’ve put in writing this web site.
I’m hoping the same high-grade site post from you in the upcoming also.
Actually your creative writing skills has inspired me to get my
own site now. Really the blogging is spreading its wings fast.
Your write up is a great example of it.
My web site – Muama Ryoko (librarius.main.jp)
These are truly wonderful ideas in regarding blogging.
You have touched some fastidious factors here. Any way keep up wrinting.
I dugg some of you post as I cerebrated they were extremely
helpful handy.
Also visit my blog – Allura Fresh Cream
I am also commenting to let you be aware of what a exceptional discovery my cousin’s princess developed visiting the blog.
She came to understand numerous issues, which
included what it’s like to possess an awesome coaching mood to have men and women without
difficulty grasp a variety of extremely tough issues.
You truly exceeded my expectations. Thank you for producing those informative, trustworthy, informative and even cool
guidance on this topic to Kate.
Also visit my homepage: Fast Action Keto Pills
[url=https://pharmacyomni.com/]cheapest pharmacy for prescription drugs[/url]
Connection Group Australia
RTO 91155
http://www.cga.edu.au
Confined space training
[url=http://viagrauni.com/]viagra for sale in mexico[/url] [url=http://sildenafileasy.com/]where to buy sildenafil in canada[/url] [url=http://rxremi.com/]cost of amoxicillin 875 mg[/url] [url=http://buyrpills.com/]where can i get doxycycline over the counter[/url] [url=http://viagraconn.com/]viagra 50mg online[/url] [url=http://tadalafilbestbuy.com/]cheapest tadalafil cost[/url] [url=http://sildenafilfp.com/]viagra online price[/url] [url=http://cialisfmed.com/]cialis viagra[/url] [url=http://cheapestsildenafil.com/]sildenafil pill 10 mg[/url] [url=http://viagrabuycheap.com/]best viagra uk[/url]
Hi there, I enjoy reading through your article post.
I like to write a little comment to support you.
[url=http://sildenafilfp.com/]200 viagra[/url]
[url=https://sildenafilfp.com/]viagra 150 mg price in india[/url] [url=https://doviagra.com/]discount viagra usa[/url] [url=https://aventolin.com/]buy albuterol inhaler[/url] [url=https://healthsupl.com/]buy modafinil online canada[/url] [url=https://cialissearch.com/]tadalafil for sale from india[/url]
[url=http://viagraoft.com/]viagra 100 pill[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]ivermectin canada[/url]
[url=http://ivermectinbestbuy.com/]stromectol in canada[/url]
[url=https://ivermectinbestbuy.com/]stromectol order online[/url]
Hi there! I know this is kinda off topic but I was wondering which blog platform are you using for this site?
I’m getting tired of WordPress because I’ve had problems with hackers and I’m looking
at alternatives for another platform. I would be fantastic if you could point me in the direction of a good platform.
Thanks for finally writing about >ALLAH’IN VARLIĞINA DAİR
TASARIM ARGÜMANLARI | islamicrophone <Liked it!
[url=https://ivermectinbestbuy.com/]ivermectin 0.08%[/url]
[url=http://worxtabs.com/]stromectol otc[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]stromectol 3 mg tablet[/url]
[url=http://worxtabs.com/]ivermectin 8 mg[/url]
Hello i am kavin, its my first occasion to
commenting anyplace, when i read this post i
thought i could also make comment due to this good article.
My homepage: Studio treningowe
Fantastic beat ! I would like to apprentice while
you amend your site, how could i subscribe for a blog web site?
The account aided me a acceptable deal. I had been tiny bit acquainted of this your
broadcast offered bright clear concept
[url=http://genericivermectin.com/]stromectol liquid[/url]
[url=https://ivermectinbestbuy.com/]stromectol ivermectin[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]stromectol pills[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]buy stromectol online[/url]
Its like you read my mind! You seem to know a lot about this, like you
wrote the book in it or something. I think that you can do with
a few pics to drive the message home a little bit, but instead of that, this is excellent blog.
An excellent read. I will certainly be back.
[url=https://ivermectinbestbuy.com/]stromectol australia[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]stromectol australia[/url]
[url=https://worxtabs.com/]ivermectin 3[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]buy ivermectin pills[/url]
I simply could not go away your web site before suggesting that
I actually loved the standard info a person supply in your visitors?
Is going to be back regularly in order to investigate cross-check new posts
Hiya very nice web site!! Guy .. Excellent .. Amazing .. I’ll bookmark your blog and take the feeds
additionally? I am glad to seek out numerous useful info right here
within the put up, we need work out extra strategies on this
regard, thanks for sharing. . . . . .
ทางเข้า LSM99 เว็บตรง
ทางเข้า lsm99 ล่าสุด เว็บคาสิโนออนไลน์ รับโบนัสฟรี สมัครสมาชิกพนัน ลิ้งค์เข้าสู่ระบบ แทงบอล แทงมวย หวย สล็อต บาคาร่า พนันทุกรูปแบบ
ฝากถอนเงิน รวดเร็วไม่มีขั้นตำ่ การันตีระบบออโต้ไว เพียงไม่กี่วิ เว็บตรง รวดเร็ว มั่นคง ซื่อตรง ปลอดภัย มีครบจบในเว็บเดียว Login Members ล่าสุด รับแทงบอล มวย หวย คาสิโนออนไลน์ สมัครLSM99 lsm99แจกเครดิตฟรี 100% บริการรับฝาก-ถอน รวดเร็ว ผ่านระบบ AUTO ไม่เกิน 5 นาที
[url=http://genericivermectin.com/]where to buy ivermectin pills[/url]
[url=https://genericivermectin.com/]ivermectin generic[/url]
Site Top
[url=https://papers.ssrn.com]papers.ssrn.com[/url]
[url=https://owasp.org]owasp.org[/url]
[url=https://google.com]google.com[/url]
[url=https://gumroad.com]gumroad.com[/url]
[url=https://evernote.com]evernote.com[/url]
[url=https://fruityloopsstudio.ru]fruityloopsstudio.ru[/url]
[url=https://ibiblio.org]ibiblio.org[/url]
[url=https://vanityfair.com]vanityfair.com[/url]
[url=https://britishmuseum.org]britishmuseum.org[/url]
[url=https://npr.org]npr.org[/url]
[url=https://history.com]history.com[/url]
[url=http://ivermectinbestbuy.com/]buy stromectol online[/url]
Весьма рад, собственно что имел честь
познакомиться со всеми Вами.
Я уже прежний поклонник Вашего сайта.
У особо меня равным образом существует да и личное увлечение.
Вот оно ; %Кривой рог ортопедические матрасы%
Appreciate the recommendation. Let me try it out.
[url=http://ivermectinbestbuy.com/]ivermectin new zealand[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]oral ivermectin cost[/url]
LSM99 เป็นเว็บตรง เครดิตฟรี ที่ให้บริการพนันออนไลน์ที่ครบวงจรที่สุด ไม่ว่าจะเป็น พนันบอล แทงมวย แทงหวย เล่นคาสิโน บาสเก็ตบอล
NBA เทนนิส สนุกเกอร์ และกีฬาอื่นๆอีกมากมาย ให้แด่คุณได้เล่นทุกคู่?เป็นเว็ปไซต์ที่ยอดนิยมเป็นอย่างมากในประเทศไทย ค่าคอมมิชชั่นสูงสุด สล็อต pgเลือกเล่นได้หลายแบบ รวมทั้งเลือกวางเดิมพันได้ขณะบอลกำลังทำต่อสู้ (LIVE) อยู่เวลานี้
[url=http://genericivermectin.com/]stromectol 3 mg price[/url]
[url=https://genericivermectin.com/]stromectol sales[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]stromectol ivermectin tablets[/url]
[url=http://worxtabs.com/]ivermectin 500ml[/url]
[url=http://ivermectinbestbuy.com/]stromectol australia[/url]
free dating sites
[url=”http://datingsitesfirst.com/?”]married dating[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]ivermectin 0.08[/url]
[url=https://genericivermectin.com/]ivermectin cream canada cost[/url]
Top site
[url=https://fda.gov]fda.gov[/url]
[url=https://nbc.com]nbc.com[/url]
[url=https://upwork.com]upwork.com[/url]
[url=https://arstechnica.com]arstechnica.com[/url]
[url=https://zoom.us]zoom.us[/url]
[url=https://youtube-creators.googleblog.com]youtube-creators.googleblog.com[/url]
[url=https://drivestrike.com]drivestrike.com[/url]
[url=https://business.facebook.com]business.facebook.com[/url]
[url=https://fruityloopsstudio.ru]fruityloopsstudio.ru[/url]
[url=https://nike.com]nike.com[/url]
[url=https://social.technet.microsoft.com]social.technet.microsoft.com[/url]
[url=https://lh4.googleusercontent.com]lh4.googleusercontent.com[/url]
[url=http://genericivermectin.com/]ivermectin 500mg[/url]
[url=http://worxtabs.com/]where to buy ivermectin[/url]
[url=http://ivermectinbestbuy.com/]stromectol ivermectin 3 mg[/url]
[url=http://tadalafilchm.com/]tadalafil lowest prices canada[/url]
[url=http://agcialis.com/]online pharmacy australia cialis[/url]
[url=https://pharmacylong.com/]indian trail pharmacy[/url]
[url=https://ivermectinz.com/]stromectol sales[/url]
[url=https://cialisad.com/]cialis tablets generic[/url]
[url=https://wgopharmacy.com/]legitimate canadian online pharmacies[/url]
[url=https://viagrarmed.com/]where to buy female viagra in us[/url]
[url=http://adviagra.com/]viagra 100mg tablet online[/url]
[url=https://cialisnine.com/]cialis generic 20 mg price[/url]
[url=http://viagrafit.com/]real viagra uk[/url]
[url=https://viagramas.com/]viagra over the counter in canada[/url]
มังกรฟ้า ลอตเตอรี่ ฉลากกินแบ่งรัฐบาล ออนไลน์
ซื้อขาย ล็อตเตอรี่ออนไลน์ ฉลากกินแบ่งรัฐบาล ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย
มังกรฟ้า คือ “แพลตฟอร์มสำหรับจำหน่ายล็อตเตอรี่” ในรูปแบบการ ซื้อ-ฝาก
ลอตเตอรี่ตัวจริงไว้กับมังกรฟ้า สำนักงานใหญ่
การซื้อล็อตเตอรี่กับ มังกรฟ้า จะต้องดำเนินการผ่านระบบ เครือข่ายสัญญาณอินเทอร์เน็ตหรือที่เรียกสั้นๆว่า “ช่องทางออนไลน์” บนแพลตฟอร์มที่มีความปลอดภัยสูง พร้อมมีระบบยืนยันตัวตนด้วย OTP
(One Time Password)
มังกรฟ้า
[url=https://appviagra.com/]viagra purchase buy[/url]
[url=http://iccialis.com/]can you buy real cialis online[/url]
[url=https://sildenafilctab.com/]sildenafil mexico price[/url]
[url=https://cialismale.com/]mail order cialis[/url]
[url=http://viagrasix.com/]drug prices sildenafil[/url]
[url=https://cialistn.com/]cialis for sale in india[/url]
[url=http://tadalafilsaleonline.com/]tadalafil capsules 20mg[/url]
[url=http://cialispkg.com/]cialis for daily use canadian pharmacy[/url]
I couldn’t resist commenting. Well written!
What’s up mates, fastidious post and pleasant arguments commented here, I am actually enjoying by these.
[url=http://asapills.com/]prednisone us[/url]
Смотреть Отряд самоубийц Миссия навылет онлайн
Фильм Дом Гуччи смотреть онлайн
[url=https://bestexpresspharmacy.com/]legitimate online pharmacy[/url]
[url=https://tadalafilx20.com/]tadalafil 5mg cost[/url]
Смотреть онлай Главный герой
[url=https://cialisjpill.com/]cialis 5mg price in canada[/url]
https://bit.ly/films-ne-dshi-2 онлайн фильм
[url=http://atadalafil.com/]cost of generic tadalafil[/url]
Форсаж 9 дивитися онлайн в хорошій якості
Загін самогубців 2
[url=https://cialisrmed.com/]how much does cialis cost[/url]
[url=http://viagrammed.com/]where can i get viagra prescription[/url]
[url=http://sildenafilvpro.com/]sildenafil pharmacy online[/url]
[url=https://tadalafiledtabs.com/]tadalafil 20mg pills[/url]
[url=http://sfcialis.com/]tadalafil from india to usa[/url]
Howdy, i read your blog occasionally and i own a similar one and
i was just curious if you get a lot of spam remarks?
If so how do you prevent it, any plugin or anything you can advise?
I get so much lately it’s driving me insane so any
help is very much appreciated.
https://bit.ly/37xtT3P kino
https://bit.ly/3fP2TBr Фильмы которые стоит посмотреть
gay male dating services
gay dating sites for android
[url=”http://gaychatgay.com?”]uk gay dating site[/url]
[url=http://cialispm.com/]best price cialis[/url]
[url=http://buykamagrax.com/]kamagra paypal australia[/url]
гра престолів українською
It’s fantastic that you are getting thoughts from this paragraph as well as from our discussion made at this time.
Here is my blog post: đăng ký 188bet
кінокрад
123movies new site
100% free bear gay dating
dating older gay black men
[url=”http://freegaychatnew.com?”]irish gay dating sites[/url]
Тілоохоронець дружини кілера безкоштовно
Why users still use to read news papers when in this technological globe everything is
accessible on net?
Feel free to surf to my web page đăng ký 188bet
[url=http://tadalafilnpro.com/]tadalafil 80mg[/url]
[url=http://buyingviagrapills.com/]viagra purchase online[/url]
I need to to thank you for this good read!! I certainly
enjoyed every bit of it. I have got you book-marked to look at new stuff you post…
dean robert johnson gay dating
gay vegetarian dating
[url=”http://freegaychatnew.com?”]canada dating gay[/url]
Pretty! This has been an extremely wonderful article.
Many thanks for supplying this information.
душа смотреть онлайн бесплатно в хорошем
I’ve learn a few just right stuff here. Certainly value bookmarking
for revisiting. I surprise how so much effort you put to create
this sort of excellent informative website.
Hello, i read your blog from time to time and i own a similar one and i was just wondering if
you get a lot of spam responses? If so how do you protect against it, any plugin or anything you can advise?
I get so much lately it’s driving me mad so any support is very much appreciated.
Howdy would you mind letting me know which webhost
you’re using? I’ve loaded your blog in 3 completely different internet browsers and I must say this blog loads a lot quicker then most.
Can you recommend a good internet hosting provider at a reasonable price?
Kudos, I appreciate it!
лука мультфильм 2021 смотреть бесплатно полностью
[url=https://viagralmed.com/]cheap canadian viagra pharmacy[/url]
мулан смотреть онлайн мультфильм в хорошем
щенячий патруль мультфильм без
Have you ever thought about publishing an e-book or guest authoring on other sites?
I have a blog centered on the same topics you discuss and would
really like to have you share some stories/information. I know my viewers would appreciate your work.
If you are even remotely interested, feel free to send me an email.
Sweet blog! I found it while searching on Yahoo News. Do you have any
suggestions on how to get listed in Yahoo News?
I’ve been trying for a while but I never seem to get there!
Cheers
This post gives clear idea in favor of the new viewers
of blogging, that really how to do blogging and
site-building.
Very nice post. I simply stumbled upon your weblog and wished to say that I have truly loved browsing your weblog posts.
In any case I’ll be subscribing in your feed and I’m hoping
you write again very soon!
смотреть фильмы онлайн бесплатно
[url=http://pxmeds.com/]trazodone canada[/url]
[url=https://oralivermectin.com/]price of ivermectin liquid[/url]
[url=http://tadalafilbtab.com/]india pharmacy online tadalafil[/url]
[url=https://cialiskmed.com/]cialis for sale in india[/url]
[url=http://dsviagra.com/]buy 1000 viagra[/url]
[url=http://sildenafilvvia.com/]sildenafil gel 100mg[/url]
[url=http://sildenafilcitratetabs.com/]150 mg sildenafil[/url]
[url=https://paxilpill.com/]generic of paxil[/url]
[url=https://tadalafilgp.com/]tadalafil online without prescription[/url]
[url=http://tadalafilgtab.com/]cialis 36 hour[/url]
[url=http://cialiskmed.com/]cialis price in india[/url]
[url=http://viagrafb.com/]online pharmacy viagra australia[/url]
I couldn’t resist commenting. Perfectly written!
[url=https://viagraypill.com/]viagra pills online india[/url]
hi!,I like your writing so a lot! share we communicate extra approximately your article on AOL?
I need an expert on this space to solve my problem. Maybe that is you!
Having a look forward to peer you.
[url=https://vmmeds.com/]tretinoin 20 mg[/url]
[url=https://lisinopriltablets.com/]lisinopril 12.5 mg tablets[/url]
[url=https://cialisbmed.com/]cialis 10mg tablet[/url]
[url=http://norxonlinestore.com/]lexapro rx[/url]
Actually when someone doesn’t know afterward its up to other viewers that they
will help, so here it occurs.
[url=http://effexorbuy.com/]effexor 75[/url]
[url=http://cialisbmed.com/]cialis 2.5 mg price in india[/url]
Hi, I want to subscribe for this website to get latest updates, therefore where can i do it
please help.
Howdy! Do you know if they make any plugins to assist with Search
Engine Optimization? I’m trying to get my blog to rank for
some targeted keywords but I’m not seeing very good gains.
If you know of any please share. Many thanks!
Медиатор 6 серия смотреть онлайн 2 сезон
Новенький 2 сезон 3 серия
I amm really loving the theme/design of your site. Do you
ever run into any browser compatibility problems?
A couple of my blog visitors have complained about my website
not working correctly in Explorer but looks
great in Chrome. Do you have any solutions to help
fix this problem?
my blog pst rental boat
Hello there! I could have sworn I’ve been to
this blog before but after looking at a few of the
posts I realized it’s new to me. Nonetheless, I’m
definitely pleased I discovered it and I’ll be book-marking it and checking back often!
чики 2 сезон
I was recommended this website by way of my cousin. I am
now not sure whether this publish is written by way of him as nobody
else know such certain about my trouble. You are wonderful!
Thanks!
Nice blog here! Also your site loads up very fast! What host are you using?
Can I am getting your affiliate hyperlink in your host? I desire my site loaded up as quickly
as yours lol https://codecache4.micro.blog/
I’ve learn several good stuff here. Certainly price bookmarking for revisiting.
I wonder how much attempt you put to create any such wonderful informative website.
Hello there! This is kind of off topic but I need some help
from an established blog. Is it very hard to set up your own blog?
I’m not very techincal but I can figure things out pretty fast.
I’m thinking about making my own but I’m not
sure where to start. Do you have any ideas or suggestions?
Appreciate it
It’s very straightforward to find out any matter on web as compared to
textbooks, as I found this piece of writing at this site.
Hi there! This is kind of off topic but I need some guidance from an established blog.
Is it very hard to set up your own blog? I’m
not very techincal but I can figure things out pretty quick.
I’m thinking about setting up my own but I’m not sure where
to start. Do you have any points or suggestions? With thanks
fish gay dating
gay india dating site
[url=”http://freegaychatnew.com?”]gay dating online[/url]
сайты
Superb blog! Do you have any tips and hints for
aspiring writers? I’m planning to start my own blog soon but I’m a little lost
on everything. Would you suggest starting with a free platform like WordPress
or go for a paid option? There are so many choices out there that I’m totally overwhelmed ..
Any recommendations? Appreciate it!
Way cool! Some extremely valid points! I appreciate you writing this post
and also the rest of the site is really good.
eski sevgiliye ne denmeli 🙂
แม้ว่าจะเป็นค่ายเกมที่พึ่งพิงเปิดตัวได้ไม่นาน แม้กระนั้นสำหรับ ก็ไม่น้อยหน้าคนใดกันแน่สำหรับคนที่ต้องการทดสอบความรู้ความเข้าใจสำหรับการพนัน สล็อตได้ปรับแก้ลักษณะของเกมขึ้นมาอย่างสม่ำเสมอ แล้วก็มีเกมเข้ามาใหม่อยู่เรื่อยๆสำหรับเกมที่น่าดึงดูดในห้องนี้เราขอชี้แนะ และก็อีกหลายเกมก็เป็นตัวเลือกที่ดีเหมือนกัน ถึงห้องนี้จะเป็นห้องที่เราเอามาให้ลูกค้าเล่นได้แม่นาน แม้กระนั้นก็ได้รับความนิยมค่อนข้างจะดี บางทีอาจด้วยเหตุว่าลูกค้าบางครั้งอาจจะได้โบนัสจากเกมบ่อยครั้ง แล้วก็ตัวเกมนั้นเล่นง่ายไม่ซับซ้อน มีฟีเจอร์ที่เป็นมาตรฐานที่ผู้เล่นไม่จำเป็นต้องเรียนรู้ตัวเกมให้จำนวนมาก ตัวเกมเป็นภาษาไทย เข้าใจง่าย มีเกมสล็อตคลาสสิก แบบ
3 ช่อง ที่แจ็คพ็อตแตกบ่อยครั้ง เล่นได้ตั้งแต่คนที่มีงบน้อยไปถึงมาก
Thank you for the auspicious writeup. It in fact was a amusement account it.
Look advanced to more added agreeable from you! By the way,
how can we communicate?
gay dating websites in usa
seriuos online gay dating
[url=”http://freegaychatnew.com?”]scottish gay dating[/url]
Its such as you learn my mind! You seem to understand so much approximately this, like you wrote the ebook
in it or something. I feel that you could do with a few p.c.
to pressure the message home a little bit, however instead
of that, this is fantastic blog. A fantastic read.
I will definitely be back.
3541
Profiline bakanlari g�renler olarak gelin bi sarilalim ????
which gay dating sute
gay men dating asexual women
[url=”gay-singles-dating.com?”]columbus ohio gay dating[/url]
I know this site presents quality depending articles and other information, is there any other
web page which gives these kinds of things in quality?
�ok G�zel bir uygulama
После глава 3
Клятва лiкаря
I hope it works every day without interruption
Woah! I’m really enjoying the template/theme of this site.
It’s simple, yet effective. A lot of times it’s tough to get that “perfect balance” between superb usability and appearance.
I must say you’ve done a fantastic job with this. Additionally, the blog loads extremely fast for me on Chrome.
Outstanding Blog!
После глава 3
Форсаж 9 смотреть бесплатно
https://bit.ly/3C36HHR
Thanks for the good writeup. It in fact
was once a leisure account it. Glance complicated
to more introduced agreeable from you! However, how could we be in contact?
asmr https://app.gumroad.com/asmr2021/p/best-asmr-online asmr
Hi there! Do you use Twitter? I’d like to follow you if that would be okay.
I’m definitely enjoying your blog and look forward to
new posts.
My brother suggested I might like this blog. He was totally right.
This post actually made my day. You cann’t imagine just how much time
I had spent for this information! Thanks! quest bars http://j.mp/3C2tkMR quest bars
Дизайн человека консультации
этот фильм
Hi there, You’ve done an excellent job. I will
definitely digg it and personally recommend to my friends.
I’m sure they’ll be benefited from this web site. scoliosis
surgery https://coub.com/stories/962966-scoliosis-surgery scoliosis surgery
этот фильм
тут смотрят кино
This is a topic that’s near to my heart… Cheers!
Exactly where are your contact details though?
I hope it works every day without interruption
Can I just say what a comfort to find someone who actually understands what they are talking about on the web.
You definitely realize how to bring a problem to light and make it important.
More and more people should check this out and understand this side
of the story. I can’t believe you are not more popular because you surely possess the gift.
scoliosis surgery https://0401mm.tumblr.com/ scoliosis surgery
If some one wants to be updated with latest technologies then he must be
pay a quick visit this site and be up to date all the time.
cheap flights http://1704milesapart.tumblr.com/ cheap flights
I always used to study paragraph in news papers but now as I am
a user of net therefore from now I am using net for posts,
thanks to web. ps4 https://j.mp/3nkdKIi ps4
здесь
Friends, I logged into this site yesterday, but my followers came after 12 hours, not 2 or 3 hours, I guess everyone is different??
You really make it seem so easy with your presentation but I find this
matter to be really something that I think I
would never understand. It seems too complicated and extremely broad for
me. I’m looking forward for your next post, I will try to get the
hang of it! quest bars https://www.iherb.com/search?kw=quest%20bars quest
bars
Would you like tea or coffee, Stalkers?
Смотреть онлайн Дюна
Пацанки
Психолог Ковальцов
13267 822853 http://t.me/psy_9000
93796 385374 https://t.me/rasstanovki_po_hellingeru
Hi, I think your site might be having browser compatibility issues.
When I look at your website in Safari, it looks fine but when opening
in Internet Explorer, it has some overlapping. I just wanted to give you a quick heads up!
Other then that, awesome blog!
aboutyou, paypal log in американская история ужасов 10 сезон дата серий elvui, google calendar
github, postbank американской истории ужасов 1 сезон 1 серия reddit,
immobilienscout24
Поиск фильмов, новости кино смотреть онлайн фильм в качестве дюна лучшие новинки кино 2021 года
всегда тут
Фильм очень понравился кошмар на улице вязов фильм 2021 бесплатно самые ожидаемые
зарубежные фильмы 2021 года
Пацанки 6 сезон 3 серия
Фильм очень понравился
форсаж 9 смотреть онлайн скачать фильмы:
2021 год — смотреть онлайн.
Миллиарды 5 сезон 11 серия
Смотреть кино, сериалы, мультфильмы все сезоны и серии подряд Игра в кальмара 1 серия смотреть онлайн смотреть фильмы 2021
года онлайн
This is a topic that’s near to my heart…
Many thanks! Where are your contact details though?
Фильмы из кинотеатра легально фильмы онлайн бесплатно дюна топ-10 лучших фильмов 2021 года
hello my lovely stopforumspam member
What are the Types of Loans in Ohio depending on the purpose
Specific purpose payday loans in Ohio. Funds received in debt may be spent only for a specific purpose specified in the loan agreement.
Non-purpose loan. The debtor may spend the money received at his discretion.
Most popular specific purpose payday loans in Ohio are:
House loan. The most common, of course, is a mortgage when the purchased property acts as collateral for a loan. Sometimes a youth loan is issued, with lighter conditions for debtors. Still quite common is a housing loan that does not imply purchased housing in the form of collateral.
Car loan – payday loans in Ohio to a car or similar vehicle. The key is often the purchased goods, making the terms of the loan better. Also, loan conditions are improved: car insurance, life and health insurance of the borrower, and receiving a salary to the account of the creditor bank.
Land loan. To purchase a plot for construction or agricultural activities.
Consumer. For purchases in modern supermarkets, equipment stores, you can take a personal loan right at the point of sale. Often, specialists located there can contact the bank and get a regular or fast payday loans. Borrowed funds automatically pay for the goods, and the consultant explains when and how to re-pay the debt.
Educational loan. It is issued to students, as well as to applicants who have passed the competition, to pay for tuition at universities, colleges, etc.
Broker loan. For the circulation of securities, payday loans in Ohio are issued to an exchange broker, se-curities are purchased securities.
Others. Objectives not related to those listed, but agreed and approved by the creditor.
Топ лучших фильмов Пацанки 6 Сезон 5 Серия все лучшие фильмы: фильмы 2021 года – все лучшие
фильмы
hello my lovely stopforumspam member
Welcome to Grosvenor Casinos, where you can play a wide range of casino games, from slots to poker, blackjack, and roulette! There’s something for everyone here – become a member of the casino to have the best of online casino gaming. Our Sportbook offers a range of sports betting odds and is available for pre event or in play bets 24/7 and 365 days of the year. Whether you’re here for football tournaments or the latest betting odds for horse racing, Tennis, Golf, Cricket and even Rugby Union, you are covered.
[url=https://cialisdz.com/]best place to buy cialis online[/url]
[url=https://molnupiravir.us.org/]monulpiravir[/url]
Игра в кальмара 2021 смотреть онлайн https://bit.ly/igra-v-kalmara-igravkalmara
Игра в кальмара 2021 смотреть онлайн https://bit.ly/igra-v-kalmara-igravkalmara
[url=http://cialis.promo/]buy cialis 20mg[/url]
[url=http://sildenafilpk.com/]order viagra online canada mastercard[/url]
[url=https://cialishuge.com/]canada cialis paypal[/url]
[url=http://cialislpills.com/]india pharmacy cialis[/url]
[url=https://irnpharm.com/]ivermectin 1 cream 45gm[/url]
[url=https://cialis.sbs/]generic cialis mexico[/url]
http://blog.giovanionline.asl1.liguria.it/2011/01/18/nuovo-gruppo-peer-al-ruffini-di-imperia/
[url=https://cialisofr.com/]best generic cialis brand[/url]
[url=https://cialispillsbuy.com/]cialis without a rx[/url]
[url=http://viagraov.com/]canadian pharmacy viagra pills[/url]
[url=https://cialis.promo/]how to buy cialis without a prescription[/url]
[url=http://sildenafilvd.com/]sildenafil soft[/url]
[url=http://viagraov.com/]order viagra cheap[/url]
[url=https://viagraimo.com/]cheap viagra india online[/url]
http://vidasaludable.com/papitos-como-se-hacen-los-bebes/
We stumbled over here from a different website and thought I might check things out.
I like what I see so now i am following you. Look forward
to looking over your web page for a second time.
[url=http://cialis.monster/]paypal cialis canada[/url]
[url=https://abtadalafil.com/]tadalafil united states[/url]
[url=http://viagrascp.com/]viagra price in india[/url]
[url=http://ivermectinrm.com/]stromectol medication[/url] [url=http://ncialis.com/]cialis online pharmacy canada[/url] [url=http://sildenafilcitrategeneric.com/]sildenafil soft tabs 100mg[/url] [url=http://abtadalafil.com/]generic tadalafil 20mg for sale[/url] [url=http://ivermectin.plus/]ivermectin 0.5% lotion[/url] [url=http://viagra.cfd/]how to buy viagra in mexico[/url] [url=http://gcialis.com/]cialis brand name[/url] [url=http://sildenafilotablets.com/]sildenafil prescription uk[/url] [url=http://onlinesildenafilbuy.com/]sildenafil 75 mg[/url] [url=http://fiftypills.com/]stromectol coronavirus[/url]
[url=https://buybrandviagra.com/]where to buy viagra usa[/url]
[url=https://ncialis.com/]online pharmacy generic cialis[/url]
[url=https://cialislpills.com/]cialis 36[/url]
I blog frequently and I really appreciate your information. This article has really peaked my interest. I will book mark your site and keep checking for new information about once per week. I subscribed to your RSS feed too.|
[url=http://generic24h.com/]ivermectin canada[/url]
[url=https://cheapviagraforsale.com/]viagra tablet price in singapore[/url]
[url=http://cialisonlinebuy.com/]cialis india paypal[/url]
Fantastic beat ! I would like to apprentice while you amend your site, how could i subscribe for a blog web site? The account helped me a acceptable deal. I had been a little bit acquainted of this your broadcast offered bright clear concept|
[url=http://cialistdl.com/]buy cialis 80 mg[/url] [url=http://newsildenafil.com/]can i buy viagra without a prescription[/url] [url=http://tadalafil.quest/]canadian pharmacy tadalafil 20mg[/url] [url=http://ordersildenafilpills.com/]sildenafil nz buy[/url] [url=http://generictadalafilbuy.com/]buy tadalafil mexico online[/url] [url=http://prosildenafil.com/]sildenafil generic in united states[/url] [url=http://cialispillsotc.com/]buy cialis over the counter usa[/url] [url=http://tadalafilbuys.com/]tadalafil cost uk[/url] [url=http://cheaptadalafiltablets.com/]tadalafil soft tabs cheap[/url] [url=http://ncialis.com/]where to buy cialis online in canada[/url]
[url=https://essviagra.com/]viagra over the counter uk[/url]
Hi there very nice blog!! Man .. Excellent .. Wonderful .. I’ll bookmark your website and take the feeds also? I am glad to find a lot of useful info here within the put up, we’d like develop more techniques in this regard, thank you for sharing. . . . . .|
[url=http://tadalafilext.com/]buy tadalafil online[/url]
Thanks on your marvelous posting! I actually enjoyed reading
it, you are a great author. I will ensure that I bookmark your
blog and will come back someday. I want to encourage you continue your great job, have a nice holiday weekend!
I have read some good stuff here. Certainly value bookmarking for revisiting. I wonder how much attempt you set to create any such wonderful informative site.|
[url=http://clomid.online/]clomid price uk[/url] [url=http://paxil.quest/]paxil without prescription[/url] [url=http://vardenafil.quest/]online vardenafil[/url] [url=http://sildenafilfb.com/]buy sildenafil online europe[/url] [url=http://bestcialisonline.com/]2.5 mg cialis daily[/url] [url=http://sildenafilmedical.com/]sildenafil cream in india[/url] [url=http://cialisgenericpharm.com/]can you buy cialis online in australia[/url] [url=http://tadalafilremedy.com/]how much is tadalafil cost[/url] [url=http://cialiscompare.com/]daily cialis prescription[/url] [url=http://viagrajpill.com/]where can i buy viagra online safely[/url]
[url=http://xenical.quest/]xenical[/url]
Hello everybody, here every one is sharing these knowledge, therefore it’s good to read this blog, and I used to pay a
visit this website every day.
I know this if off topic but I’m looking into starting my own blog and was curious what all is needed to get set up?
I’m assuming having a blog like yours would cost a pretty penny?
I’m not very internet savvy so I’m not 100% certain. Any tips or
advice would be greatly appreciated. Thank you
[url=http://cialis.red/]canada drug pharmacy cialis[/url]
[url=https://tadalafil.coupons/]buy discount cialis[/url]
I always spent my half an hour to read this weblog’s posts everyday along with a cup of coffee.|
[url=https://generictadalafilbuy.com/]buy tadalafil 5 mg from india[/url]
Unquestionably believe that which you stated. Your favorite reason seemed to be on the internet the simplest thing to be aware of. I say to you, I definitely get annoyed while people consider worries that they plainly do not know about. You managed to hit the nail upon the top as well as defined out the whole thing without having side effect , people can take a signal. Will likely be back to get more. Thanks|
[url=http://tadalafil.quest/]cheap tadalafil canada[/url]
[url=https://tadalafil.coupons/]cialis from canada online pharmacy[/url]
[url=http://bactrim.quest/]bactrim online[/url] [url=http://sildenafilfb.com/]sildenafil 1.5[/url] [url=http://paxil.quest/]paroxetine over the counter[/url] [url=http://tadalafilprofessional.com/]discount tadalafil[/url] [url=http://gogotabs.com/]ivermectin 2%[/url] [url=http://xviagra.com/]buy viagra online uk paypal[/url] [url=http://xenical.quest/]disgrasil orlistat 120 mg[/url] [url=http://sxsildenafil.com/]sildenafil online prescription[/url] [url=http://prozac.quest/]prozac 5 mg capsules[/url] [url=http://sildenafilcm.com/]sildenafil tablet price[/url]
[url=http://viagrabro.com/]super viagra plus[/url]
[url=https://cheapviagrapill.com/]cost viagra 100mg[/url]
[url=http://viagraimo.com/]50 mg viagra[/url]
[url=https://salesildenafilcitrate.com/]sildenafil 100mg online uk[/url]
[url=https://cialisonlinebuy.com/]where can i purchase cialis[/url]
İmplant diş ameliyatı fiyatları, Türk Diş hekimleri Birliği tarafından tavsiye edilen listeye göre belirlenmektedir. https://bit.ly/implant-fiyatlari-2021
[url=http://viagragenr.com/]generic viagra lowest price[/url]
Keep this going please, great job!|
[url=https://viagraov.com/]where can i buy viagra over the counter in usa[/url]
[url=http://sildenafilotablets.com/]sildenafil 20 mg discount coupon[/url]
[url=http://hcialis.com/]cialis pharmacy coupon[/url]
[url=http://femaleviagra.online/]viagra for woman[/url]
Have you ever thought about publishing an e-book or guest authoring on other websites? I have a blog based upon on the same ideas you discuss and would love to have you share some stories/information. I know my readers would enjoy your work. If you are even remotely interested, feel free to send me an e-mail.|
[url=https://nexium.quest/]buy nexium otc[/url]
This information is invaluable. How can I find out more?|
[url=http://sildenafilsd.com/]purchase sildenafil 20 mg[/url]
[url=http://onlineviagrabuy.com/]where can i get cheap viagra[/url] [url=http://rxwebpills.com/]ivermectin tablet price[/url] [url=http://bactrim.quest/]bactrim antibiotic how to buy[/url] [url=http://buyviagra.quest/]best viagra in usa[/url] [url=http://cialiswt.com/]cialis brand 10mg[/url]
[url=http://tadalafilvb.com/]where to buy cialis online in canada[/url]
Have you ever thought about writing an e-book or guest authoring on other websites? I have a blog centered on the same information you discuss and would really like to have you share some stories/information. I know my subscribers would value your work. If you are even remotely interested, feel free to shoot me an email.|
[url=http://sildenafilpk.com/]viagra substitutes[/url]
[url=http://fiftypills.com/]how much does ivermectin cost[/url]
Hey! I know this is somewhat off topic but I was wondering if you knew where I could locate a captcha plugin for my comment form? I’m using the same blog platform as yours and I’m having difficulty finding one? Thanks a lot!|
[url=https://ivermectin.plus/]ivermectin 9 mg tablet[/url]
[url=http://cialisgenericpharm.com/]discount cialis online[/url]
[url=http://irnpharm.com/]ivermectin for sale[/url]
[url=http://viagraimo.com/]how to buy genuine viagra online[/url]
argumentative essay writing
[url=”https://essaytodo.com/?”]best online essay writing service[/url]
writing a biography essay
[url=http://tadalafil.cheap/]tadalafil tablet buy online[/url]
[url=https://sildenafilcitrategeneric.com/]where can i get sildenafil[/url]
[url=https://xenical.quest/]xenical prescription[/url]
[url=https://tadalafilwhere.com/]cialis tadalafil 20mg[/url]
[url=http://tadacip.quest/]tadacip 20 canada[/url]
[url=http://bestviagratablets.com/]order viagra by phone[/url]
[url=http://tadalafilxrm.com/]tadalafil prices in india[/url]
[url=http://viagradepo.com/]buy viagra from india online[/url]
[url=http://buygenericcialis.quest/]cialis pricing[/url]
[url=http://ivermectinm.com/]ivermectin in india[/url]
[url=http://isotretinoin.online/]accutane 2009[/url]
[url=https://cialistb.com/]cialis 10mg coupon[/url]
[url=http://tadalafildiscounttabs.com/]tadalafil 20mg buy[/url]
[url=http://viagrafm.com/]viagra cost comparison[/url]
[url=http://ivermectinxs.com/]ivermectin oral 0 8[/url] [url=http://buycheapcialis.online/]how to buy cialis online safely[/url] [url=http://tadalafilnd.com/]buy tadalafil generic[/url] [url=http://iveromectinforsale.online/]stromectol tablet 3 mg[/url] [url=http://tenormin.quest/]tenormin 100 mg price[/url]
[url=http://sildenafilol.com/]sildenafil tabs 50mg[/url]
[url=https://ivermectinvi.com/]ivermectin buy canada[/url]
[url=http://buyiveromectin.online/]stromectol price[/url]
[url=http://buyantibiotics.online/]azithromycin 500 mg over the counter[/url]
[url=http://sildenafilnoprescription.com/]20 mg sildenafil cheap[/url]
[url=https://propranolol.online/]propranolol order[/url]
[url=https://propranolol.online/]propranolol tablets[/url]
[url=http://trimox.online/]amoxicillin purchase[/url]
[url=http://tadacip.quest/]tadacip 40[/url] [url=http://wellbutrin.quest/]wellbutrin otc[/url] [url=http://uxviagra.com/]buy genuine viagra[/url] [url=http://buygenericcialis.quest/]generic cialis 20 mg[/url] [url=http://brandnewviagra.com/]viagra online-australia[/url]
[url=http://uxviagra.com/]viagra pills generic brand[/url]
Saç ekimi tedavisi son yıllarda genetik veya diğer unsurlara bağlı olarak saç kaybına uğrayan kişiler için uygulanan bir tedavi yöntemidir.
[url=https://valtrex.quest/]valtrex drugstore[/url]
[url=https://priligy.quest/]cheap dapoxetine online[/url]
82707 116840 https://clck.ru/XEMJK
[url=http://iveromectinforsale.com/]stromectol 3 mg tablets price[/url]
[url=https://sildenafilvb.com/]best sildenafil pills[/url]
[url=http://propranolol.online/]propranolol 60 mg price[/url] [url=http://sildenafilsmart.com/]sildenafil 50mg canada[/url] [url=http://viagralowprice.com/]generic viagra online purchase[/url] [url=http://cialisot.com/]online cialis from canada[/url] [url=http://tadalafilng.com/]tadalafil generic 10mg[/url] [url=http://lsviagra.com/]buy online viagra[/url] [url=http://tadalafilnd.com/]80 mg tadalafil[/url] [url=http://cialisdtablets.com/]cilais[/url] [url=http://trimox.online/]over the counter amoxicillin australia[/url] [url=http://ivermectinvi.com/]stromectol cost[/url]
essay on global warming
[url=”https://student-essay.com/?”]250 word essay[/url]
custom writing essays
[url=http://acsildenafil.com/]sildenafil 60mg price[/url]
[url=http://viagralowprice.com/]female viagra drugstore[/url]
[url=https://ciprofloxacin.online/]buy cipro 500[/url]
Bei der vaginalen Verjüngung wird in der Regel eine Vaginoplastik („Straffung“ der Vagina) und/oder eine Schamlippenplastik oder Vulvaplastik (Umformung der Vulva oder Schamlippen, der äußeren und inneren Schamlippen) kombiniert. Dieser Eingriff erfreut sich bei vielen Frauen zunehmender Beliebtheit.
[url=https://cheapcialis.quest/]generic cialis without a prescription[/url]
[url=http://tadalafil.monster/]80mg tadalafil[/url]
[url=http://erectafil.online/]erectafil 20 mg[/url] [url=http://cheapviagra.quest/]generic viagra tablets[/url] [url=http://orderviagra.online/]cheap viagra free shipping[/url] [url=http://ivermectinpills.quest/]ivermectin over the counter[/url] [url=http://buyivermectin.quest/]ivermectin canada[/url] [url=http://genericcialis.quest/]best online cialis pharmacy[/url] [url=http://hydroxychloroquine.sale/]buy plaquenil 10mg[/url] [url=http://tadalafil.onl/]40 mg tadalafil[/url] [url=http://lisinopril.quest/]lisinopril 2.5[/url] [url=http://elimite.quest/]buy elimite cream[/url]
[url=https://buyprednisone.online/]can i buy prednisone over the counter in usa[/url]
[url=http://buycialis.best/]buy cialis 2.5 mg online[/url]
[url=https://silagra.online/]silagra tablets[/url]
[url=http://buyazithromycin.quest/]can i buy azithromycin over the counter uk[/url]
[url=https://azithromycin.online/]azithromycin buy over the counter uk[/url]
[url=http://sildenafil.today/]sildenafil 100mg online uk[/url]
[url=http://ivermectin.sbs/]stromectol 6 mg tablet[/url]
[url=http://ivermectinpills.quest/]cost of ivermectin[/url]
[url=https://hydroxychloroquine.fun/]quineprox 900[/url]
[url=https://viagrawithoutprescription.quest/]where can i buy real viagra[/url]
[url=https://buygenericviagra.quest/]can you buy viagra in canada[/url]
[url=http://iverpill.com/]generic ivermectin[/url] [url=http://ivermectin.monster/]oral ivermectin cost[/url] [url=http://ivermectin.net.in/]ivermectin over the counter uk[/url] [url=http://buyviagra.best/]order viagra australia[/url] [url=http://azithromycin.online/]cheap azithromycin online[/url] [url=http://ivermecfin.com/]ivermectin 5[/url] [url=http://sildenafil.onl/]sildenafil drug prices[/url] [url=http://cialis.eus/]cialis 20 mg online[/url] [url=http://orderviagra.quest/]viagra 100mg price canada[/url] [url=http://ivermectin.solutions/]buy stromectol[/url]
[url=http://buylisinopril.online/]lisinopril 40 mg without prescription[/url]
[url=https://ivermectin.icu/]ivermectin pills[/url]
[url=https://cialis.pet/]cialis 20mg india price[/url]
[url=http://buysildenafil.online/]buy sildenafil 100mg online in usa[/url]
[url=http://ivermectinforhumans.quest/]stromectol tablets buy online[/url]
[url=https://orangecialis.com/]cialis for sale online[/url]
[url=https://celexa.online/]celexa[/url]
[url=http://sildenafilcitra.com/]buy sildenafil in mexico[/url]
[url=https://lipitor.monster/]lipitor generic price[/url]
[url=https://ivermectin.support/]ivermectin lotion price[/url]
[url=http://cialisty.com/]can you buy cialis over the counter usa[/url]
[url=http://sildenafilokey.com/]canada drug sildenafil[/url] [url=http://viagrabluetabs.com/]viagra comparison prices[/url] [url=http://bactrimbuy.online/]bactrim 160[/url] [url=http://ampicillin.quest/]buy ampicillin online[/url] [url=http://phenergan.quest/]phenergan 25mg price[/url] [url=http://accutane.monster/]buy accutane online australia[/url] [url=http://tadalafil.tech/]tadalafil india generic[/url] [url=http://vardenafil.click/]vardenafil[/url] [url=http://wellbutrinbuy.online/]2018 wellbutrin[/url] [url=http://finpecia.online/]buy finpecia[/url]
[url=https://cialisty.com/]cialis generic usa[/url]
[url=https://buysildenafil.online/]sildenafil pills[/url]
[url=http://bactrim.monster/]bactrim cost in india[/url]
[url=http://tadalafilpoint.com/]tadalafil purchase[/url]
[url=http://cleocinbuy.online/]clindamycin brand name in india[/url]
[url=http://malegra.online/]malegra fxt online[/url]
[url=http://vardenafil.click/]vardenafil 40 mg[/url]
[url=http://lipitor.monster/]lipitor canada price[/url]
[url=https://ivermectin.email/]stromectol ireland[/url]
There is definately a lot to know about this subject. I really like all of the points you made.
[url=https://cymbaltaonline.online/]cymbalta 60mg cap[/url]
[url=https://prednisolone.monster/]prednisolone medication[/url]
[url=http://tetracycline.monster/]tetracycline 300[/url]
[url=https://sildenafilorem.com/]cheap sildenafil online uk[/url]
cialis dapoxetine europe cialis cost australia cialis pharmacy india
[url=http://ivermectinforhumans.quest/]how to get ivermectin[/url]
[url=http://viagra.pet/]how do you get viagra[/url]
It’s perfect time to make a few plans for the longer term and it
is time to be happy. I’ve read this post and
if I may just I want to recommend you some interesting
issues or tips. Perhaps you could write subsequent articles
referring to this article. I wish to read even more issues about it!
[url=http://sildenafil.life/]sildenafil buy online[/url]
[url=http://sildenafilcitrate.monster/]cheap sildenafil from india[/url]
[url=https://tadalafil.tech/]cost of tadalafil 5mg[/url]
cialis 200mg cialis 5 mg tadalafil gel
[url=https://ivermectinvi.online/]ivermectin stromectol[/url]
sex games for women
[url=”https://cybersexgames.net/?”]sex adventure games[/url]
free sex games for android
[url=http://ivermectinxsale.com/]stromectol[/url]
[url=https://otcivermectin.quest/]stromectol 12mg online[/url]
[url=http://canadiancialis.quest/]cheap cialis without prescription[/url]
I am sure this paragraph has touched all the internet users, its
really really pleasant post on building up new weblog.
cheap online viagra viagra pfizer viagra wiki
[url=https://buyiverpill.online/]stromectol 3 mg tablet price[/url]
[url=http://ivermectincv.quest/]stromectol cost[/url] [url=http://ivermectincv.online/]ivermectin buy[/url] [url=http://ivermectinotc.quest/]price of ivermectin[/url] [url=http://viagra100mg.quest/]cheap viagra 100mg tablets[/url] [url=http://iverm.online/]stromectol online[/url] [url=http://ivermedication.com/]ivermectin nz[/url] [url=http://amitriptyline.monster/]elavil 100 mg[/url] [url=http://onlinecialis.online/]buy cialis over the counter in canada[/url] [url=http://canadianpharmacyviagra.quest/]where can i buy generic viagra in usa[/url] [url=http://viagracoupons.online/]buy generic viagra uk[/url]
[url=https://viagracoupons.online/]where can i purchase viagra[/url]
[url=http://iverm.quest/]ivermectin 0.08 oral solution[/url] [url=http://buyivermectin.monster/]ivermectin stromectol[/url] [url=http://viagraoverthecounter.online/]soft viagra[/url] [url=http://buycialispills.online/]price cialis 20 mg[/url] [url=http://100mgviagra.online/]online generic viagra india[/url] [url=http://viagra100mg.quest/]viagra 200mg price[/url] [url=http://ivertabs.com/]generic stromectol[/url] [url=http://buycheapcialisonline.quest/]genuine cialis price[/url] [url=http://nonprescriptionviagra.quest/]price of viagra in us[/url] [url=http://ivermedication.com/]ivermectin virus[/url]
Appreciating the commitment you put into your website and detailed information you offer. It’s nice to come across a blog every once in a while that isn’t the same outdated rehashed information. Great read! I’ve saved your site and I’m including your RSS feeds to my Google account.|
[url=http://cialispill.online/]cialis 20mg uk online[/url]
[url=https://canadacialis.quest/]cheap cialis pills canada[/url]
adults only sex games
[url=”https://sex4games.com/?”]japanese sex games family[/url]
play online sex games
Great blog right here! Additionally your website rather a lot up fast! What web host are you the use of? Can I get your associate hyperlink on your host? I wish my web site loaded up as fast as yours lol|
[url=https://realviagra.quest/]places to buy viagra[/url]
[url=https://ivermectin.blog/]ivermectin 4000[/url]
[url=https://iverm.quest/]stromectol 12mg online[/url]
[url=http://ivermex.com/]ivermectin stromectol[/url]
[url=http://sildenafilcitrate100mg.quest/]sildenafil 100mg tablets for sale[/url] [url=http://zoloft.monster/]zoloft 100 mg tablet[/url] [url=http://ivermedication.com/]stromectol usa[/url] [url=http://100mgviagra.online/]generic viagra soft[/url] [url=http://buyiverpill.online/]stromectol 3mg tablets[/url]
[url=http://cialisfromcanada.online/]buy generic cialis online canada[/url]
[url=http://ivermectinxsale.com/]stromectol medication[/url]
[url=http://ivertabs.online/]ivermectin generic cream[/url]
[url=http://citalopram.quest/]medicine citalopram 10mg[/url] [url=http://overthecounterviagra.quest/]viagra to buy online[/url] [url=http://ivermectinvir.online/]stromectol tab price[/url] [url=http://buycialispills.online/]buy cialis online 20mg[/url] [url=http://prozac.monster/]cost of prozac gel[/url] [url=http://retinoa.quest/]retino 0.025 cream[/url] [url=http://cheapviagraonline.quest/]purchase cheap viagra online[/url] [url=http://buyingviagraonline.quest/]how to get viagra uk[/url] [url=http://cialiscanada.quest/]generic cialis prescription[/url] [url=http://buycialisonline.quest/]cialis uk no prescription[/url]
[url=https://ivermectinm.online/]ivermectin 3 mg[/url]
[url=http://cialiscanada.quest/]best price cialis canada[/url]
[url=http://ivermedication.com/]ivermectin otc[/url]
[url=http://100mgviagra.online/]viagra generic in mexico[/url] [url=http://ivermectinvi.online/]ivermectin coronavirus[/url] [url=http://buyingviagraonline.quest/]viagra men[/url] [url=http://zovirax.online/]cheap zovirax[/url] [url=http://bupropion.quest/]can i buy bupropion over the counter[/url]
[url=http://ivermectinvir.online/]cost for ivermectin 3mg[/url]
[url=https://wellbutrin.online/]wellbutrin rx online[/url]
[url=http://nonprescriptionviagra.quest/]viagra 300mg price[/url]
[url=https://albuterolventolin.online/]can you buy albuterol over the counter[/url]
[url=https://sildenafilcitrate100.online/]cost of sildenafil 20 mg[/url]
[url=http://zithromaxazithromycin.online/]zithromax order online uk[/url] [url=http://kamagra.monster/]kamagra jelly in australia[/url] [url=http://zovirax.monster/]zovirax prescription cost[/url] [url=http://amitriptyline.online/]purchase of amitriptyline without a prescriton[/url] [url=http://sildenafilytab.online/]sildenafil otc uk[/url] [url=http://lipitor.online/]lipitor 40 mg generic price[/url] [url=http://propeciafinasteride.online/]propecia compare price[/url] [url=http://cialisxrx.online/]can you buy cialis over the counter in canada[/url] [url=http://sildenafilcitratetablets.online/]sildenafil 50 mg mexico[/url] [url=http://antabuse.monster/]disulfiram 250 mg tablet[/url]
[url=http://sildenafilytab.online/]sildenafil online canada[/url]
adult sex games online
[url=”https://sexgamesx.net/?”]childlike sex games[/url]
sex games online free
[url=https://amitriptyline.online/]elavil 25mg[/url]
keto diet bullshit
[url=”https://ketogendiets.com/?”]cheese on keto diet[/url]
keto cabbage soup
[url=https://propeciafinasteride.online/]propecia tablet price in india[/url]
[url=http://acyclovir.monster/]generic acyclovir cost[/url]
[url=http://propecia.quest/]propecia cheapest price australia[/url] [url=http://ventolin.online/]ventolin generic[/url] [url=http://viagrawithoutadoctor.quest/]viagra medication cost[/url] [url=http://kamagra.monster/]kamagra oral jelly price in uae[/url] [url=http://viagraonlineorder.com/]how to order viagra online in canada[/url]
[url=http://furosemidelasix.online/]lasix 5 mg[/url]
[url=https://viagrawithoutadoctor.quest/]buy viagra soft tabs online[/url]
[url=https://cheapgenericviagra.online/]viagra substitute over the counter[/url]
paleo diet vs keto
[url=”https://ketogenicdietinfo.com/?”]total keto diet[/url]
keto deserts
[url=https://ivermectinqtab.online/]ivermectin over the counter[/url]
[url=http://aurogra.quest/]buy aurogra 100[/url]
[url=https://hydroxychloroquinepills.com/]plaquenil price uk[/url]
[url=http://propecia.quest/]best price generic propecia[/url]
[url=https://cialis20.quest/]cialis online with prescription[/url]
[url=https://strattera.quest/]strattera uk[/url]
[url=https://cialisseven.com/]cialis cheapest price canada[/url]
[url=http://cialisict.com/]cialis tablets[/url]
[url=https://budesonide.monster/]budesonide 2 mg[/url]
genuine viagra canada cheap sildenafil citrate
[url=https://cialiswithnoprescription.com/]buy cialis tablets[/url]
[url=http://cialisgk.com/]buy cialis price[/url]
[url=https://ivermectintablets.monster/]ivermectin lice[/url]
[url=https://genericcialispills.quest/]buy cialis from india online[/url]
incest sex games hentai
[url=”https://sexygamess.com/?”]free hot sex games[/url]
fun sex games to play
[url=http://100mgviagra.quest/]cheap generic viagra online[/url]
[url=https://buygenericcialisonline.quest/]cialis 800 mg[/url]
[url=https://ivermectinatabs.com/]ivermectin cream[/url]
canadian pharmacy without buy canada drugs
[url=https://xvsildenafil.com/]sildenafil 30 mg[/url]
[url=https://malegra.live/]buy malegra from india[/url]
[url=https://ivermectinstab.online/]stromectol prices[/url]
of course like your website but you need to test the spelling on quite a few of your posts. A number of them are rife with spelling issues and I to find it very bothersome to inform the reality however I’ll certainly come again again.|
what does cialis look like can i buy cialis without prescription pay pal
[url=http://cialisgm.com/]cialis pharmacy prices[/url]
[url=http://stratteramedication.live/]buy strattera australia[/url]
I blog quite often and I genuinely thank you for your content. Your article has really peaked my interest. I am going to book mark your site and keep checking for new information about once a week. I opted in for your Feed too.|
[url=https://buytadaladilok.com/]online tadalafil 20mg[/url]
I’m amazed, I must say. Seldom do I encounter a blog that’s equally educative and interesting, and let me tell you, you’ve hit the nail on the head. The problem is something not enough people are speaking intelligently about. I’m very happy I stumbled across this during my search for something concerning this.|
[url=https://cialiswithnoprescription.com/]cialis 75 mg[/url]
[url=https://cialisgk.com/]cialis gel online[/url]
I do not know if it’s just me or if everyone else encountering problems with your site. It looks like some of the text within your posts are running off the screen. Can someone else please comment and let me know if this is happening to them too? This may be a problem with my internet browser because I’ve had this happen previously. Appreciate it|
[url=http://vrsildenafil.com/]sildenafil 30 mg[/url]
continuously i used to read smaller articles that also clear their motive, and that is also happening with this paragraph which I am reading here.|
Its such as you learn my mind! You seem to know a lot approximately this, such as you wrote the e book in it or something. I feel that you can do with some p.c. to drive the message house a little bit, but other than that, that is wonderful blog. An excellent read. I’ll certainly be back.|
sat essay 6 out of 12 10 pg essay
[url=https://ivermectinpill.quest/]ivermectin 6mg tablet for lice[/url]
[url=https://viagraprices.quest/]viagra medicine online purchase[/url]
Excellent post. I was checking continuously this blog and I am inspired! Very useful info specially the ultimate part 🙂 I take care of such info much. I was seeking this particular info for a long time. Thank you and best of luck. |
[url=https://tadalafiltablets.quest/]tadalafil 30 mg[/url]
Hey I am so happy I found your website, I really found you by error, while I was searching on Aol for something else, Nonetheless I am here now and would just like to say thanks for a remarkable post and a all round entertaining blog (I also love the theme/design), I don’t have time to go through it all at the minute but I have saved it and also added your RSS feeds, so when I have time I will be back to read a great deal more, Please do keep up the fantastic work.|
paper planes essay competition mac vs pc essay paper
An interesting discussion is worth comment. I do think that you ought to write more on this subject matter, it might not be a taboo matter but typically people do not talk about such issues. To the next! Cheers!!|
[url=http://cialisbay.online/]cheapest genuine cialis online[/url]
[url=https://besttadalafilbuy.online/]tadalafil 100mg best price[/url] [url=https://cialisbay.online/]generic cialis otc[/url] [url=https://sildenafilorder.online/]sildenafil 680[/url] [url=https://buyviagrawithnoprescription.online/]where to buy real viagra online[/url] [url=https://tadalafilgmed.online/]tadalafil canadian pharmacy price[/url]
[url=https://sildenafilyeah.online/]sildenafil generic[/url]
ginger essay checker essay introduction roadmap
It is appropriate time to make some plans for the future and it’s time to be happy. I have read this post and if I could I wish to suggest you few interesting things or tips. Maybe you could write next articles referring to this article. I want to read more things about it!|
Hi, I do think this is a great web site. I stumbledupon it 😉 I may return once again since I book marked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to guide other people.|
I like reading an article that can make people think. Also, thanks for permitting me to comment!|
[url=https://genericcialistabsorderonline.monster/]cialis otc usa[/url]
[url=https://ordergenericviagra100mg.quest/]buying generic viagra[/url] [url=https://genericcialis5pills.monster/]cialis 5mg daily[/url] [url=https://bestcialisbuyingonline.monster/]cialis without a script[/url] [url=https://onlineviagratabsforsaleonline.online/]order generic viagra online usa[/url] [url=https://viagrabesttabspharmacy.monster/]viagra rx price[/url]
[url=http://viagradrugsale.monster/]women viagra usa[/url]
[url=https://onlinecialispillnoprescription.monster/]buy cheap cialis 20mg[/url]
[url=https://cialis10online.quest/]how to get cialis online[/url]
Thanks for finally talking about > blog_title < Liked it!|
[url=http://buyinggenericcialistabletsonline.quest/]cialis generic online uk[/url]
Hey there, You’ve done an incredible job. I will definitely digg it and in my view recommend to my friends. I’m confident they’ll be benefited from this website.|
the yellow wallpaper essay ideas essay paper css 2014
[url=https://bestcialistabnorx.monster/]where to buy genuine cialis online[/url]
I am not sure where you are getting your information, but great topic. I needs to spend some time learning much more or understanding more. Thanks for wonderful information I was looking for this info for my mission.|
fantastic publish, very informative. I’m wondering why the opposite specialists of this sector don’t realize this.
You must proceed your writing. I am confident, you have a great readers’ base already!
excellent submit, very informative. I ponder why the other specialists of this sector do not notice this. You must continue your writing. I am confident, you have a huge readers’ base already!|
What’s up, after reading this awesome article i am as well happy to share my knowledge here with friends.|
Simply want to say your article is as amazing. The clearness for your post is just cool and that i could suppose you’re an expert on this subject. Well together with your permission allow me to take hold of your RSS feed to stay up to date with drawing close post. Thanks one million and please keep up the gratifying work.|
[url=http://cialis5mgprice.monster/]purchase generic cialis online[/url]
[url=https://bestviagrapillbuy.monster/]generic for viagra[/url]
[url=https://buycialiswithoutrx.monster/]how to get cialis from canada[/url]
what an essay looks like
[url=”https://checkyouressay.com/?”]essay writing sites[/url]
what is night terro essay
WOW just what I was searching for. Came here by searching for meta_keyword|
I need to to thank you for this good read!! I definitely loved
every little bit of it. I have got you book-marked to check out new things you
[url=http://sildenafiledrem.com/]sildenafil 20 mg tablet brand name[/url]
Magnificent goods from you, man. I have understand your stuff previous to and you’re just too great. I really like what you’ve acquired here, really like what you are stating and the way in which you say it. You make it enjoyable and you still take care of to keep it wise. I cant wait to read much more from you. This is really a great web site.|
I want to to thank you for this wonderful read!!
I absolutely enjoyed every little bit of it.
I have got you book marked to look at new things
you
[url=http://retinoa.monster/]retino 0.025 gel[/url]
It’s perfect time to make some plans for the future and it’s time to be happy.
I have read this post and if I could I desire to suggest you
some interesting things or tips. Maybe you can write next articles referring to this article.
I want to read even more things about it!
[url=https://cialisdrb.com/]cialis online singapore[/url]
write my essay 4 me
[url=”https://essayprepworkshop.com/?”]writing a literature essay[/url]
average sat essay score
This is a topic which is near to my heart… Many thanks! Exactly where
are your contact details though?
[url=http://lasix.today/]lasix water pills[/url]
[url=http://celexa.monster/]celexa 2g[/url]
Good way of telling, and good post to take data about my presentation topic, which i am going to convey in school.|
[url=http://ivermectinbtabs.com/]ivermectin 0.2mg[/url]
[url=http://retinoa.monster/]retino 0.05[/url]
[url=http://augmentin.monster/]augmentin es 600[/url]
essay title about death
[url=”https://dollaressays.com/?”]proposal essay[/url]
essay on health care crisis
[url=http://seroquel.monster/]seroquel for sale online[/url]