ateizm/deizm
Fırat Oğhan
81 Yorum
, , , ,

SAVAŞ AYETLERİ; YAKALADIĞINIZ YERDE ÖLDÜRÜN

Bu yazımızda özellikle dillerden düşmeyen “müşrikleri bulduğunuz yerde öldürün” mealindeki Tevbe 5 ve “onları yakaladığınız yerde öldürün” mealindeki bakara 191 ayetleri üzerinden Kur’an’daki savaş ayetlerine değineceğiz. Savaş, cihad ayetleri ile ilgili ateist/deist iddiaları incelediğimizde iddiaların ana kaynağının bağlamından koparılmış ayetler olduğunu görüyoruz.

Marifet cümlenin önünü arkasını kesip hata bulmak ise bunu önünüze konulan herhangi bir metinde de yapabilirsiniz. Örneğin Harezmi’nin cümlelerini bağlamından koparıp onu bir bilim karşıtı, İbni Sina’ın cümlelerini bağlamından koparıp onu felsefe düşmanı olarak gösterebilirsiniz. Hatta bazı ayetleri bağlamından koparıp Kur’an’da namaz kılanlara lanet edildiğini, namaza yaklaşılmaması gerektiğini de iddia edebilirsiniz. Bağlamından koparıldığı halde her kitap, her metin, her paragraf anlamı çarpıtılmaya müsait hale getirilebilir.

Şimdi ilk olarak bağlamından koparılan ve “Onları yakaladığınız yerde öldürün” şeklinde servis edilen bakara 191 ayetine bakalım;

Onları yakaladığınız yerde öldürün. Sizi çıkardıkları yerden (Mekke’den) siz de onları çıkarın. Fitne adam öldürmekten daha kötüdür. Mescid’i Haram’da onlar sizle savaşmadıkça, siz de onlarla savaşmayın. Eğer onlar size karşı savaş açarlarsa siz de onları öldürün. İşte kâfirlerin cezası böyledir. (bakara 191)

Hem ayetin iniş olayından hem de ayetteki “sizi çıkardıkları yerden siz de onları çıkarın”, “sizlerle savaşmadıkça siz de onlarla savaşmayın” gibi kısımlardan müslümanların bir nefsi müdafaa pozisyonunda olduğu açıktır. Yine aynı ayette karşı tarafın düzeni bozan bir fitne çıkardığı da geçiyor. Nisa 75 ve Tevbe 13 ayetlerine baktığımızda bu fitnenin, zulmün ne olduğunu daha iyi görüyoruz;

Size ne oluyor ki, Allah yolunda ve: “Rabbimiz, bizi halkı zalim olan bu ülkeden çıkar, bize Katından bir veli (koruyucu sahib) gönder, bize Katından bir yardım eden yolla” diyen erkekler, kadınlar ve çocuklardan zayıf bırakılmışlar adına savaşmıyorsunuz?(Nisa 75)

Yeminlerini bozan bir kavimle savaşmayacak mısınız? Ve (onlar) resûlü (yurdundan) çıkarmaya kalkıştılar (karar verdiler) ve sizinle (savaşa) ilk defa başlayanlar onlardır. Onlardan korkuyor musunuz? (Halbuki) Allah, şâyet mü’minlerseniz, O’ndan korkmanız için daha çok hak sahibidir.(Tevbe 13)

Peki Mekke’nin kızgın kumları üzerinde sırtına kırbaç yiyen Bilali Habeş için Kur’an’ın ne demesini beklerdiniz? İşkence edilerek şehid edilen Yasir ailesi için ne demesini beklerdiniz? Kendi yurtlarında üç yıllık boykota uğramış, daha sonra Medine’ye göç etmek zorunda kalan müslümanlar için ne demesini beklerdiniz? Hayat, sağa tokat atılırsa solu çevir denilecek kadar çiçek böcek bir hayat değil. Filistin’de annesi öldürülen çocuğun elindeki taş ile tanklara karşı durması yada Arakan’daki, Doğu Türkistan’daki gencin silahlanıp ailesini koruması en doğal hakkıdır.

Not: İlgili ayetlerde Müslümanların savunma pozisyonunda olması müslümanların sadece savunma yapabileceği anlamına gelmiyor. Müslümanlar zulme uğramamış olsa da zulme uğramış bir halk için cihada çıkılabilir. Veya örneğin daha önce yurtlarından çıkartılmış olan müslümanların Mekke’yi fethetmek üzere saldırıya geçmesi de örnek verilebilir.

Sizinle savaşanlara karşı Allah yolunda siz de savaşın. Ancak aşırı gitmeyin. Çünkü Allah aşırı gidenleri sevmez.(bakara 190)

Hemen bir önceki ayete ki özellikle iddia sahiplerinin görmek istemediği ayete baktığımızda ise yine bir öz savunmadan bahsettiğini hatta bunu yaparken bile aşırıya gidilmemesi gerektiği öğütleniyor. Zira İslam dininde savaşın da bir şerefi vardır ki örneğin savaşta kadın, çocuk, din görevlileri öldürülmez.

Fitne tamamen yok edilinceye ve din yalnız Allah’ın oluncaya kadar onlarla savaşın. Şayet vazgeçerlerse, düşmanlık ancak zalimlere karşıdır.(bakara 193)

İddia sahipleri tarafından bağlamından koparılan bir diğer kısım ise bakara 193 ayetindeki “din yalnız Allah’ın oluncaya kadar savaşın” kısmı. Peki bu ayet “bir sabah uyan ve hiçbir şey yokken çevrendeki bütün gayri müslimleri öldür” anlamına mı geliyor? Tabiki de hayır. Ayeti bağlamına göre değerlendirdiğimizde ortada bir savaş durumu olduğunu bariz bir şekilde görüyoruz. Yine ayrıca ayetin bir fitneden bahsettiğini söylemiştik. Peki fitne neydi; işkence ve zulüm. Durum böyle iken ayetten “eziyetler bitinceye ve huzur sağlanıncaya kadar Allah yolunda savaşın” denildiğini anlıyoruz. Nitekim ayetin son kısmında da “düşmanlık ancak zalimleredir” deniliyor.

Böylece haram aylar çıktığı zaman artık müşrikleri bulduğunuz yerde öldürün ve onları yakalayın ve onları muhasara edin (kuşatın). Gözetleme yerlerinin hepsine oturun (onları gözaltında tutun). Bundan sonra eğer tövbe ederlerse ve namaz kılar ve zekât verirlerse o taktirde onların yolunu serbest bırakın. Muhakkak ki Allah; Gafur’dur, Rahîm’dir.(tevbe 5)

Bağlamından koparılan bir diğer ayet de Tevbe 5 ayeti. Hiç yorum yapmadan hemen sonraki iki ayete yani Tevbe 6-7 ayetlerine bakalım;

Eğer Allah’a ortak koşanlardan biri senden sığınma talebinde bulunursa, Allah’ın kelâmını işitebilmesi için ona sığınma hakkı tanı. Sonra da onu güven içinde olacağı yere ulaştır. Bu, onların bilmeyen bir kavim olmaları sebebiyledir (Tevbe 6)

Allah’a ortak koşanların Allah katında ve Resûlü yanında bir ahdi nasıl olabilir? Ancak Mescid-i Haram’ın yanında kendileriyle antlaşma yaptıklarınız başkadır. Bunlar size karşı dürüst davrandığı sürece, siz de onlara dürüst davranın. Çünkü Allah kendine karşı gelmekten sakınanları sever.(Tevbe 7)

Gördüğünüz gibi ayetlerde yine bir savaş ortamından ve karşı tarafın yani müşriklerin bozduğu bir anlaşma sonucu savaşın ortaya çıktığını görüyoruz. Özellikle Tevbe 6-7 ayetlerine baktığımızda; “sığınma talebinde olanlara güven verilmesi, dürüst olanlara karşı dürüst davranılması” gibi kısımlardan müslümanların yine öz savunma pozisyonunda olduğu ve barış yanlısı olduğunu görüyoruz.

Bir önceki ayete de bakalım;

Ancak Allah’a ortak koşanlardan, kendileriyle antlaşma yapmış olduğunuz, sonra da antlaşmalarında size karşı hiçbir eksiklik yapmamış ve sizin aleyhinize hiç kimseye yardım etmemiş olanlar, bu hükmün dışındadır. Onların antlaşmalarını, süreleri bitinceye kadar tamamlayın. Şüphesiz Allah, kendine karşı gelmekten sakınanları sever. (Tevbe 4)

Yine bu ayetten bütün gayrimüslimlerin düşman olarak görülmediğini, antlaşmaya uyanlarla herhangi bir sorun olmadığını görüyoruz.

İddia sahipleri ayetlerin siyakına, sibakına bakmadığı gibi Kur’an’ın savaş kuralları ile ilgili diğer ayetlerini görmezden geliyor. Buyrun bu “görünmez ayetlerden” bir kısmına değinelim;

Kendilerine savaş açılanlara savaşma izni verilmiştir. Çünkü onlar zulme uğratıldılar. Allah onlara yardıma elbette kadirdir. (hac 39)

Allah sizi, din hakkında sizinle savaşmayan ve sizi yurtlarınızdan çıkarmayan kimselere iyilik etmeden, onlara adaletli davranmaktan men etmez! Allah, adaleti ayakta tutanları sever. (Mumtehine 8)

Bir kötülüğün cezası, tıpkısı bir kötülüktür. Fakat affedip barışmayı esas alanın ücretini bizzat Allah verir. O, zalimleri hiç sevmez.(şura 40)

Zulme uğratılışı ardından kendini savunana gelince, böyleleri aleyhine yol aranmaz. Aleyhine yol aranacak olan şu kişilerdir ki, insanlara zulmederler ve yeryüzünde haksız yere saldırılarda bulunurlar, taşkınlıklar sergilenler. İşte böyleleri için acıklı bir azap vardır. (Şura 41-42)

Allah’ın saygıya layık kıldığı cana haklı bir sebep yokken kıymayın. Kim haksızlıkla öldürülürse, onun velisine yetki/söz hakkı vermişizdir. Ama o da öldürmede sınır tanımazlık etmesin. Çünkü kendisine yardım edilmiştir. (İsra 33)

Eğer ceza ile karşılık verecekseniz, ancak size yapılan kötülüğün türü ve miktarı ile karşılık verin. Eğer sabrederseniz, elbette ki bu, sabredenler için daha hayırlıdır. (Nahl 126)

Ey iman edenler! Adalet ve dürüstlüğün tanıkları olarak Allah için kollayıp gözetenler olun. Bir topluluğa olan kininiz, sizi adaletsiz davranmaya asla itmesin! Adaletli olun. Bu korunup sakınanlar için daha uygundur. (Maide 8)

Güzellikle çirkinlik/iyilikle kötülük bir olmaz! Kötülüğü, en güzel tavırla sav! O zaman görürsün ki, seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sımsıcak bir dost gibi oluvermiştir. (Fussilet 34)

Eğer barışa eğilim gösterirlerse sen de buna yanaş ve Allah’a tevekkül et. Çünkü O, en iyi işitenin, en iyi bilenin ta kendisidir. (Enfal 61)

Ancak sizinle aralarında andlaşma bulunan bir kavme sığınanlar ya da hem sizinle, hem kendi kavimleriyle savaşmak (istemeyip bun)dan göğüslerini sıkıntı basıp size gelenler (dokunulmazdır.) Allah dileseydi, onları üstünüze saldırtır, böylece sizinle çarpışırlardı. Eğer sizden uzak durur (geri çekilir), sizinle savaşmaz ve barış (şartların)ı size bırakırlarsa, artık Allah, sizin için onların aleyhinde bir yol kılmamıştır. (Nisa 90)

SAVAŞ ATMOSFERİ

İlgili ayetlerin savaş döneminde indiğini ve savaş durumundan bahsettiğini gördük. Şimdi de ilgili ayetlerin “gördüğünüz/yakaladığınız yerde öldürün” kısmı üzerinde duralım;

Siz hiç savaşta “kılıçlara, oklara gülümseyerek cevap verin” diyen bir komutan gördünüz mü? Peki “düşmanı öldürmeyin, sadece korkutun” diyen bir komutan duydunuz mu? Tabiki de hayır. Savaşa zaten öldürmek için gidilir, savaşın atmosferi doğası budur. Böyle bir ortamda ağzınızdan çıkan sözler de günlük hayattakinden farklı olacaktır. O yüzden bir savaş ayetini incelerken normal günlük ayeti gibi yorumlayamazsınız. Bakara 191 veya Tevbe 5 ayetindeki “onları yakaladığınız yerde öldürün” tarzı sert ifadeler bir savaş durumu gayet doğal cümleler. Savaş için kullanılmış bir söz de günlük hayatta uygulanmaz. Örneğin bu ayeti delil alıp da ortada hiçbir şey yokken gayrimüslim komşusunu öldüren bir müslüman duydunuz mu?

Veya örneğin İstanbul fethi sırasında Fatih sultan Mehmet’in “bütün Bizans askerlerini kılıçtan geçirin” diye bağırmasından daha doğal ne olabilir? Veya örneğin Mustafa Kemal’in “size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum” şeklindeki sözü konumuz açısından güzel bir örnek. Peki siz hiç bu söze dayanarak “En Atatürkçü benim, atam ölmemi istiyorsa ölürüm” diyerek kendi kafasına sıkan birini duydunuz mu? Tabiki de hayır zira bu sözler savaş atmosferine özgü sözler ve ne kast edildiği açıktır. Günlük hayata uyarladığımızda çok saçma da olsa savaş için gayet doğal sözler.

O yüzden aynı şekilde bir ayeti incelerken bağlamını dikkate aldığımız gibi ayetin indiği olayı, atmosferi de göz önüne almak lazım. Aksi takdirde elimizde istediğimiz gibi giydirebileceğimiz, istediğimiz şekle koyabileceğimiz kuru bir metin kalır.

SAVAŞ AYETLERİ; YAKALADIĞINIZ YERDE ÖLDÜRÜN

Yazı dolaşımı

“SAVAŞ AYETLERİ; YAKALADIĞINIZ YERDE ÖLDÜRÜN” için 81 yorum

  1. Ahaa, its nice dialogue about this piece of writing at this
    place at this website, I have read all that, so
    at this time me also commenting at this place.

    Cevapla

  3. Somebody essentially assist to make critically posts I’d state.
    That is the very first time I frequented your website page
    and so far? I amazed with the analysis you made to create this actual publish extraordinary.
    Wonderful activity!

    Cevapla

  4. Hello there! This post couldn’t be written any better!
    Reading through this article reminds me of my previous roommate!
    He continually kept preaching about this. I will send this information to him.

    Fairly certain he’ll have a very good read. Thanks for sharing!

    Cevapla

  6. Hello there! I know this is kinda off topic but I was wondering
    if you knew where I could find a captcha plugin for my comment form?
    I’m using the same blog platform as yours and I’m having
    problems finding one? Thanks a lot!

    Cevapla

  7. Attractive section of content. I just stumbled upon your blog
    and in accession capital to assert that I acquire in fact enjoyed account your blog
    posts. Anyway I’ll be subscribing to your feeds and even I achievement you access consistently rapidly.

    Cevapla

  8. Heya! I realize this is somewhat off-topic however I had to ask.
    Does running a well-established website such as yours require a massive
    amount work? I am brand new to blogging but I do write
    in my journal on a daily basis. I’d like to start a blog
    so I can easily share my own experience and views online.

    Please let me know if you have any recommendations or tips for new aspiring blog owners.
    Thankyou!

    my page :: hengheng2 calibet

    Cevapla

  9. Everything said was actually very reasonable. However, what about this?
    what if you wrote a catchier post title? I am not saying
    your information is not good., however what if you added something that grabbed people’s attention? I
    mean SAVAŞ AYETLERİ; YAKALADIĞINIZ YERDE ÖLDÜRÜN | islamicrophone is kinda plain. You could
    look at Yahoo’s front page and watch how they write news
    titles to grab people to open the links. You might add a
    related video or a pic or two to grab people interested about what you’ve got to say.

    Just my opinion, it could make your posts a little livelier.

    Also visit my webpage :: xe88 cara menang

    Cevapla

  10. An outstanding share! I have just forwarded this onto a friend who has been conducting a little research on this.
    And he actually ordered me breakfast simply because I stumbled upon it
    for him… lol. So allow me to reword this…. Thank YOU for the
    meal!! But yeah, thanks for spending some time to discuss this subject here on your website.

    Cevapla

  13. Hello! Someone in my Facebook group shared this
    website with us so I came to look it over. I’m definitely enjoying the information. I’m book-marking and will be tweeting this to
    my followers! Wonderful blog and superb design and style.

    Cevapla

  15. Aw, this was an extremely nice post. Spending some
    time and actual effort to generate a superb article… but what can I say…
    I hesitate a lot and don’t seem to get nearly anything
    done.

    Cevapla

  17. Heya terｒifi blog! Ⅾoes running а blog such as this take a lot οf work?

    I havе absoluteⅼy no expertіse in computer programming however I wɑs hoping to start my own blog sⲟon. Anyways, shоuld you have anyy recommendations
    or tips for new blog owners please share. I know this is off
    subject but I just wanted to ask. Thank you!

    Visit my web page :: baca disini

    Cevapla

  18. I rarely comment, but i did a few searching and wound up here SAVAŞ AYETLERİ; YAKALADIĞINIZ YERDE
    ÖLDÜRÜN | islamicrophone. And I do have a couple of questions for you if you don’t mind.
    Is it only me or does it appear like some of the responses come across
    like coming from brain dead folks? 😛 And, if you are posting on additional places, I’d like to follow anything fresh you have to post.
    Would you list of the complete urls of your community pages like your Facebook page, twitter feed, or linkedin profile?

    My homepage; Bellissi Ageless Moisturizer Review

    Cevapla

  19. Hello! I know this is somewhat off-topic however I had to ask.
    Does building a well-established website like yours require a massive amount work?
    I am completely new to operating a blog however
    I do write in my diary daily. I’d like to start a
    blog so I will be able to share my experience and thoughts online.
    Please let me know if you have any kind of recommendations or tips for brand new aspiring bloggers.
    Appreciate it!

    Cevapla

  21. Good day I am so glad I found your web site, I really found you by
    error, while I was browsing on Yahoo for something else, Regardless I am here now and would just like to say kudos for a
    remarkable post and a all round entertaining blog (I also love the theme/design), I don?t have time to look
    over it all at the moment but I have bookmarked it and also
    added in your RSS feeds, so when I have time I will be back to read a
    lot more, Please do keep up the fantastic b.

    Here is my web page – U Slim X Keto

    Cevapla

  23. Nice post. I used to be checking continuously this blog and I’m impressed!
    Very helpful info specially the final phase 🙂 I take care of such information much.
    I used to be seeking this particular info for a very
    long time. Thank you and best of luck.

    Cevapla

  27. Hi there just wanted to give you a quick heads up. The words in your content seem to be running off the screen in Safari.
    I’m not sure if this is a formatting issue or something to do with
    browser compatibility but I figured I’d post to let you know.

    The layout look great though! Hope you get the issue resolved soon. Many thanks

    Cevapla

  28. I like the valuable info you provide in your articles.

    I’ll bookmark your weblog and check again here frequently.

    I am quite sure I will learn many new stuff right here!

    Good luck for the next!

    Check out my site :: Chillbox AC

    Cevapla

  29. It is perfect time to make some plans for the longer
    term and it’s time to be happy. I have read this publish
    and if I could I desire to recommend you few fascinating things or
    advice. Perhaps you can write subsequent articles relating to
    this article. I desire to learn even more issues approximately
    it!

    my blog post :: club suncity trusted company (Eve)

    Cevapla

  30. Excellent weblog right here! Also your web site rather a lot up fast!
    What web host are you the usage of? Can I get your affiliate hyperlink
    for your host? I desire my web site loaded up as fast as yours
    lol

    Cevapla

  33. Hi, I do believe this is an excellent blog. I stumbledupon it 😉 I am going to come back yet again since I bookmarked it.
    Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to help other people.

    Cevapla

  35. Hi! This is kind of off topic but I need some guidance
    from an established blog. Is it very hard to set up your own blog?

    I’m not very techincal but I can figure things out pretty quick.

    I’m thinking about making my own but I’m not sure
    where to begin. Do you have any tips or suggestions?
    With thanks

    Cevapla

  44. Great ? I should definitely pronounce, impressed with your site.
    I had no trouble navigating through all the tabs and related info ended up
    being truly easy to do to access. I recently found what I hoped
    for before you know it at all. Quite unusual.
    Is likely to appreciate it for those who add forums or anything, site theme .
    a tones way for your customer to communicate. Nice task.

    Here is my blog post … Chillbox Portable AC

    Cevapla

  46. Greetings! Very helpful advice within this post! It is the little changes that will
    make the biggest changes. Many thanks for sharing!

    Cevapla

  50. I needed to compose you a tiny note just to say thanks as before
    for those unique principles you’ve shared at this time.

    It’s quite incredibly open-handed of people like you to provide
    openly just what a few people could have offered for sale for
    an e-book to make some cash for their own end, particularly seeing that you
    might well have tried it if you ever considered necessary.
    These points also served to be the fantastic way to fully grasp that other people
    online have the same desire just as my own to see
    lots more around this matter. I’m certain there are a lot more pleasant occasions in the future for many who discover
    your blog.

    Feel free to visit my blog post http://newzhouse.com/

    Cevapla

  52. Thank you for being my lecturer on this niche. I actually enjoyed your own article a lot and most of all enjoyed reading the way in which you
    handled the areas I considered to be controversial.
    You are always extremely kind towards readers really like me and aid me in my everyday living.
    Thank you.

    Also visit my web page :: Chillbox AC

    Cevapla

  56. Heya! I realize this is somewhat off-topic however I had to
    ask. Does running a well-established website such as yours require a large amount of work?
    I am brand new to running a blog however I do write in my diary daily.
    I’d like to start a blog so I can easily share my personal experience and thoughts online.
    Please let me know if you have any ideas or tips for
    new aspiring blog owners. Thankyou!

    Cevapla

  57. Do you have a spam problem on this blog;
    I also am a blogger, and I was wanting to know your situation; many of us have developed some nice procedures and we are looking to
    swap solutions with others, please shoot me an email if
    interested.

    Feel free to visit my web site silvanus.us

    Cevapla

  60. Great beat ! I would like to apprentice while you amend your web site, how can i subscribe for a blog web site?
    The account aided me a acceptable deal. I had been tiny bit acquainted
    of this your broadcast offered bright clear concept

    Cevapla

  64. I loved as much as you’ll receive carried out right
    here. The sketch is attractive, your authored subject matter stylish.

    nonetheless, you command get got an nervousness over that you wish be
    delivering the following. unwell unquestionably come more formerly
    again since exactly the same nearly a lot often inside case you shield this hike.

    my web-site Chillbox AC

    Cevapla

  65. I think that is among the most important info for me.
    And i am satisfied studying your article. But should remark on some general things,
    The web site taste is wonderful, the articles is truly great : D.
    Just right job, cheers

    my page – Chillbox AC

    Cevapla

  66. It’s a shame you don’t have a donate button! I’d without a
    doubt donate to this superb blog! I suppose for now i’ll settle
    for bookmarking and adding your RSS feed to my Google account.
    I look forward to fresh updates and will share this site with my
    Facebook group. Chat soon!

    Cevapla

  67. Just desire to say your article is as astounding.
    The clearness on your submit is simply nice and that i
    could assume you are a professional in this subject. Fine along
    with your permission let me to seize your feed to stay
    up to date with forthcoming post. Thanks a million and please keep up
    the rewarding work.

    Stop by my web site Chillbox Portable AC

    Cevapla

  68. I do not know if it’s just me or if perhaps everybody else encountering issues with your website.
    It appears like some of the written text in your posts are running off the screen. Can someone else please provide
    feedback and let me know if this is happening to them as well?
    This could be a issue with my web browser because I’ve had this
    happen before. Many thanks

    Cevapla

  69. I do not even understand how I ended up right here,
    but I assumed this submit used to be good. I do not realize who you might be but certainly you are going to a well-known blogger for those who are not already.

    Cheers!

    Cevapla

  71. My spouse and I stumbled over here by a different page and thought I should check things out.
    I like what I see so i am just following you.
    Look forward to checking out your web page again.

    Cevapla

  72. We would like to thank you once more for the gorgeous
    ideas you offered Jesse when preparing her own post-graduate research plus, most importantly, regarding providing each of the ideas
    within a blog post. If we had known of your web-site a year ago,
    we might have been rescued from the needless measures we were having
    to take. Thanks to you.

    Take a look at my homepage :: Chillbox AC

    Cevapla

  73. We’re a bunch of volunteers and opening a brand new scheme
    in our community. Your web site offered us with
    helpful info to work on. You have performed a formidable activity and our
    whole neighborhood will probably be thankful to you.

    Cevapla

  75. Whats up very nice site!! Man .. Excellent .. Superb ..
    I will bookmark your blog and take the feeds additionally?

    I am happy to find so many helpful information right here within the
    submit, we want develop more strategies in this regard,
    thank you for sharing. . . . . .

    Cevapla

  77. I was recommended this blog by my cousin. I’m not sure
    whether this post is written by him as nobody else know such
    detailed about my difficulty. You are wonderful! Thanks!

    my web page – 3DS Keto

    Cevapla

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.